из электронной библиотеки / 929720919579268.pdf
.pdf6. Amīcis adjuvantes. 7. Nomen herōicum portans. 8. Omnia mutantes.
Те к с т ы
1.Multi flores hominibus utili sunt. 2. Veritātis oratio simplex est. 3. Omnium malōrum stultitia est mater. 4. Terra est possessio onium laborantium. 5. Beneficium non in eo consistit, quod datur, sed in dantis animo. 6. Artibus Graecia Romānos superābat. 7. In Graeciā antīquā multi sapientes et prudentes viri erant. 8. Amor vincit omnia. 9. Omne initium difficile est. 10.
Non est facilis ad astra via. 11. Vita brevis, ars longa
(Hippocrātes). 12. Honor alit artes (Cicero). 13. Fortem fortūna
adjuvat. 14. Omnia mea mecum porto. 15. Dives est qui sapiens est. 16. Rara avis. 17. Vulpes pilum mutat, non mores. 18.
Timeo Danaos et dona ferentes. 19. Poēma loquens pictura est. 20. In theātro orbis terrārum. 21. Vina bibunt homines, animalia cetera fontes.
СЛОВАРЬ-МИНИМУМ
аcer, acris, acre – острый, едкий addo, addere 3 – добавлять аdjuvo, āre 1 – помогать
alo, alere 3 – кормить
amnis, is m, (f) – крупная река amoenus, a, um – прелестный amplissimus, a, um –
общирнейший animal, is n – животное animus, i m – душа arbor, oris f – дерево ars, artis f – искусство articulus, i m – уступ
astrum, i n – светило, звезда
nox, noctis f – ночь
occurro, ere 2 – бежать навстречу omnis, e – весь, всякий
optime – прекрасно oratio, onis f – речь orbis, is m – окружность
parens, ntis m – родитель pauper, is – бедный
pateo, ēre 2 – находиться в распоряжении
periculum, i n – опасность pharus, i f (m) – Фарос (остров
около Александрии), маяк picturа, ae f – живопись
121
avis, is f – птица beneficium, i n – благодеяние bibo, ere 3 – пить
brevis, е – короткий collis, is m – холм
colloco, are 1 – сооружать consistit – состоит
curro, ere 3 – бежать
Danai, ōrum (pl) – данайцы,
греки
difficilis, e – трудный dives, itis – богатый facilis, е – легкий
felix, felicis – счастливый flos, floris f – цветок fons, fontis m – источник,
родник; исток honor, oris m – честь,
почесть, почет hortus, i m – сад initium, i n – начало latitūdo, inis f – ширина longus, a, um – долгий,
длинный
loquens, ntis – говорящий malum, i n – зло
mens, mentis f – ум, мысль miraculum,i n – чудо moenia, ium (ōrum) n –
городские стены mos, moris m – нрав muto, are 1 – менять
pilus, i m – волос, шкура plenus, a, um – полный porto, āre 1 – носить, нести possessio, ōnis f - имение,
владение, собственность prudens, ntis – благоразумный,
предусмотрительный quadrigae, arum f – квадрига quies, etis f – отдых, покой ratio, onis f – разум
rarus, a, um – редкий
regia, ae f – царский дворец, резиденция
regīna, ae f – царица
Rhodiacus, a, um – родосский sapiens, entis – мудрый sepulcrum, i n – усыпальница,
гробница
simplex, icis – простой sive – или
stultitia, ae f – глупость supero, āre 1 – превосходить tanto – так
templum, i n – храм tempus, oris n – время timeo, ēre 2 – бояться urbs, urbis f – город utilis, e – полезный uxor, is f – жена veritas, atis f – правда vinum, i n – вино
vox, vocis f – голос vulpes, is f - лиса
122
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1.Определите падеж и число словосочетаний, переведите на русский язык:
3) animal velox; animalia rara; animalium omnium ;
4) veritas simplex; veritate simplici; veritatis simplicis ;
5) flos utilis; flore utili; florem utilem; floribus utilibus;
6) urbs dives ; urbis divitis ; urbes divites ; urbum divitium.
2.Просклоняйте:
Ille fons utilis; ista quies brevis; id templum dives.
3.Образуйте формы РРА от инфинитивов глаголов. Переведите образованные формы на русский язык.
Servīre, advocāre, pingere, exstruere, providēre, producĕre.
4.Переведите на русский язык:
De miraculis urbis Babylōnis
123
Septem miracula mundi sive septem mira a philosophis Alexandrinis nominabantur: pyramides Aegyptiae, statua Jovis Olympii, templum Dianae Ephesiae, moenia Babylonis, horti Semiramidis, sepulcrum regis Mausoli sive Mausoleum, statua Solis Rhodiacus sive Opus Rhodium. Atque Pharus Alexandriae sive Phariae flammae postea miraculisque ceteris additur.
Dua miracula urbem Babylonem temporibus antiquis ornābant. Moenia miranda urbem cingēbant, latitūdo eōrum tanto magna erat, quam duae quadrigae occurrentes sine periculo currere poterant.
Etiam in urbe Babylone hortos mirandos erant. Fama est a rege Assyriae uxōri suae, regīnae Semiramidi, horti amplissimi in articulis collis circum regiam collocāti sunt. Urbs Babylon amnes Euphraten et Tigrim patebat et horti regiae aquis Euphrātis optime irrigabantur. Itaque locus iste erat arboribus et floribus variis plenus, vocibus avium amoenus. Ibi reges quieti se dabant.
Урок 12. |
IV склонение. |
|
V склонение. |
||
|
||
|
Вопросительные местоимения. |
|
|
Отрицательные местоимения. |
1. IV склонение
К IV склонению относятся существительные с основой на ŭ. Это существительные мужского рода с окончанием -us
(fructus, casus, exercitus) и среднего рода с окончанием –u (cornu, genu).
Образец склонения
|
|
m |
|
n |
|
|
|
|
|
N.,V. |
fructus |
fructus |
cornu |
cornua |
Gen. |
fructus |
fructuum |
cornus |
cornuum |
Dat. |
fructui |
fructĭbus |
cornu |
cornĭbus |
Acc. |
fructum |
fructus |
cornu |
cornua |
Abl. |
fructū |
fructĭbus |
cornu |
cornĭbus |
|
|
124 |
|
|
К IV склонению относится несколько существительных женского рода: domus, us (дом), portĭcus, us (портик,
колоннада), manus, us (рука, отряд), Idus, uum (pl.; иды), tribus, us (триба).
Существительное domus имеет ряд параллельных форм, образованных по II склонению:
N.,V. |
domus |
domus |
Gen. |
domus |
dumuum / domōrum |
Dat. |
domu / domo |
domĭbus |
Acc. |
domum |
domos |
Abl. |
domō |
domĭbus |
|
|
|
NB! domi = дóма, на родине |
domo = из дому |
domum = домой |
domos = по домам |
NB! К IV склонению относится немало существительных м.р., образованных от основы супина и обозначающих действие:
colo, colui, cultum, colere 3 |
cultus, us |
= почитание |
> |
sensus, us |
= чувство |
sentio, sensi, sensum, sentīre 4 |
auditus,us |
= слух |
> |
visus, us |
= зрение, вид, |
audio, audivi, auditum, audire 4 |
|
внешность |
> |
casus, us |
= падение, случай, |
video, vidi, visum, vidēre 2 |
|
падеж |
> |
status, us |
= стояние, состоя- |
|
|
ние, положение |
caedo, cecidi, casum, cadere 3 > |
structus, us |
= нагромождение |
125
sto, steti, statum, stare 1 |
> |
struo, struxi, structum, struere 3
>
У п р а ж н е н и е |
1. Определите |
тип |
склонения |
||||
существительных по словарным формам: |
|
|
|||||
annus, i |
m |
corpus, ŏris |
n |
portĭcus, us |
f |
||
fructus, us m |
oculus, i m |
|
socius, i m |
|
|||
tempus, ōris n |
gradus, us |
m |
frigus, oris |
n |
|||
atheus, i |
m |
genus, eris |
n |
senatus, us |
m |
||
jus, juris |
n |
exercitus, us |
m |
gladius, i m |
|||
У п р а ж н е н и е 2. |
Выберете |
|
из |
перечня |
указанные |
||
формы существительных: |
|
|
|
|
|
1)Nom.sg.: exercitum, exercitibus, exercitu, exercituum, exercitus;
2)Gen.sg.: sensu, sensui, sensibus, sensus, sensum, sensuum;
3)Dat.sg.: porticus, porticibus, porticu, porticui, porticum;
4)Acc.sg.: manus, manu, manui, manuum, manum, manibus;
5)Gen.pl.: auditus, auditui, audituum, auditibus, auditui, auditū;
6)Acc.pl.: status, statu, statibus, statuum, statum, statui ;
7)Abl.pl.: gradus, gradui, gradu, gradibus, gradum, graduum.
Уп р а ж н е н и е 3. Просклоняйте:
Gradus, us; gustus, us; casus, us; manus, us; cantus, us; genu, us.
2.V склонение
КV склонению относится небольшое число
существитель-ных женского рода с основой на ē. В Nom.sg. они имеют окончание -ēs, в Gen.sg. – окончание -ei: res, rei (вещь, дело, обстоятельство); dies, diei (день), facies, faciei (лицо), spes, spei (надежда), fides, fidei (верность, вера,
доверие), pernicies, perniciei (гибель).
Образец склонения
|
res |
dies |
fides |
|
|
|
|
|
|
126 |
|
N.,V. |
res |
res |
dies |
dies |
fides |
Gen. |
rei |
rerum |
diei |
diērum |
fidei |
Dat. |
rei |
rebus |
diei |
diēbus |
fidei |
Acc. |
rem |
res |
diem |
dies |
fidem |
Abl. |
rē |
rebus |
diē |
diēbus |
fidē |
NB! Существительное dies, diei имеет формы м. и ж.р. Форма ж.р. существительного употребляется в значении «назначенный день, срок» (die certā = в назначенный день), форма м.р. употребляется в значении «день»
(hesterno die = вчера; hodierno die = сегодня).
NB! Merīdies (полдень) – существительное м.р.: mero meridie = в ясный полдень, среди бела дня.
NB! Существительные spes и fides не имеют форм мн.ч.
У п р а ж н е н и е 4. Выберете из перечня указанные формы существительных:
1)Nom.sg.: rem, rei, rē, rebus, res, rerum;
2)Gen.sg.: rem, rei, rē, rebus, res, rerum;
3)Dat.sg.: dies, diem, diērum, diē, diēbus,
4)Acc.sg.: dies, diem, diērum, diē, diēbus;
5)Gen.pl.: facies, facium, faciē, faciebus, faciei, faciem
6)Abl.pl.: facies, facium, faciē, faciebus, faciei, faciem.
У п р а ж н е н и е 5. Просклоняйте:
Spes, spei; pernicies, perniciei; meridies, meridiei.
3. Вопросительные местоимения:
Qui, quae, quod? = который, -ая, -ое?
|
|
Sg. |
|
|
Pl. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
127 |
|
|
|
Nom. |
qui |
quae |
quod |
qui |
quae |
quae |
Gen. |
|
cujus |
|
quōrum |
quārum |
quōrum |
Dat. |
|
cui |
|
|
quĭbus |
|
Acc. |
quem |
quam |
quod |
quos |
quas |
quae |
Abl. |
quō |
quā |
quō |
|
quĭbus |
|
|
|
|
|
|
|
|
Quis? = кто? (склоняется как qui).
Quid? = что? (склоняется как quod).
Uter, utra, utrum? = который, -ая, -ое (из двух).
Уп р а ж н е н и е 7. Переведите на русский язык:
1.Quis me vocat? 2. Quid ibi struis? 3. Quid ibi struunt? 4. Quis vestrum me amat? 5. Quid agis ? 6. Cui prodest? 7. Quōrum libri sunt? 8. Cujus liber iste est? 9. Uter nostrum: tune ac ego?
4. Отрицательные местоимения: nemo, nihil.
Отрицательные местоимения nemo и nihil не имеют форм множественного числа.
Местоимение nemo образовано в результате слияния форм ne + homo. Склоняется по типу homo.
Местоимение ср. р. nihil образовано в результате слияния форм ne + hilum (безделица, малость, пустяк). При образовании форм Gen., Dat., Abl. используется сочетание nulla res.
|
nemo |
nihil |
|
|
|
Nom. |
nemo |
nihil |
Gen. |
(neminis) nullius |
nullius rei |
Dat. |
(nemini) nulli |
nulli rei |
Acc. |
neminem |
nihil |
Abl. |
nullo (nemine) |
nulla rē |
|
|
|
|
128 |
|
У п р а ж н е н и е |
8. Переведите на русский язык: |
1 . Nihil novi. |
2. Nihil agenti dies est longus. 3. Nihil |
semper suo statu manet. 4. Nihil habeo, nihil curo. 5. Nihil habenti nihil deest. 6. Nihil possumus contra veritātem. 7. Nemo dare potest quod non habet. 8. Nemini nihil satis est.
Те к с т ы
1.Manus manum lavat. 2. Pro domo mea dico. 3. Spero vos liberosque vestros in re publica multa bona esse visūros. 4. Amici, diem perdidi. 5. Homines quinque sensus habent: visum, audītum, gustātum, odorātum, tactum. 6. Multa animalia habent acres sensus : insignis est aquila visu et audītu, canis audītu et odorātu. 7. Meridies est medius dies. 8. Diērum nomina sunt : dies Solis, Lunae dies, Martis dies, Mercurii dies, Jovis dies, Veneris dies, Saturni dies. 9. Nocte dieque labora : non datur e terris mollis ad astra via. 10. Nulla dies sine linea (Plinius). 11. Dies diem docet. 12. Est modus in rebus. 13. Amicus verus amore, more, ore, re cognoscitur. 14. Oculis, non manibus. 15. E fructu arbor cognoscitur. 16. Talem habebĭmus fructum, qualis fuierit labor.
17.Imago animi vultus est. 18. Felix qui potuit rerum cognoscere causas (Vergilius). 19. Per risu multum potere cognoscere stultum. 20. Parva domus, magna quies. 21. Domi suae quilibet rex.
СЛОВАРЬ-МИНИМУМ
acer, acris, acre – острый |
manus, us f – рука |
aedifico, āre 1 – строить |
medium, i n – середина |
aetas, atis f – жизнь, век, |
meridies, ei m – полдень |
эпоха |
modus, i m – мера; образ, способ |
amor, ōris m – любовь |
mollis, e – мягкий |
aliter – иначе |
mos, moris f – нрав, обычай |
animal, is n – животное |
nomen, inis n – имя |
animus,i n – душа |
nox, noctis f – ночь |
|
129 |
apertus, a, um – открытый aquila, ae f – орел
astrum, i n – звезда, светило atrium, i n – атрий
auditus, us m – слух avus, i m – дед, предок
canis, is |
m, f – собака |
cantus, us |
m – пение, песня |
cantus movere – запевать |
|
causa, ae |
f – причина |
circumdo, dare 1 – окружать |
|
cognosco, ere 3 – узнавать |
colligo, ere 3 – собирать cubiculus, i m – комната domicilium, i n - жилище domus, us f – дом exercitus, us m – войско felix, icis – счастливый finitimus, a, um – соседний forāmen, inis n – отверстие fructus, us m – плод
genu, genus n – колено gustus, us m – вкус
imago, inis f – изображение imber, bris m – дождь, ливень impluvium, i n – имплювий insignе, is n – признак
labor, is m – работа
lacus, us m – озеро, пруд lavo, āre 1 – мыть
liberi, ōrum pl – дети
linea, ae f – линия, строчка magnus, a, um – большой malo, malle – предпочитать malus, i f – яблоня
nullus, a, um – никакой oculus, i m – глаз odor, oris m – запах
odoratus, us m – обоняние os, oris n – речь
parvus, a, um – маленький perdo, ere 3 – терять populus, i f, m – тополь praeteritus, a, um – прежний
principātus, us m – главенство,
первенство, принципат quails, e – какой
quies, ētis f – покой, отдых quilibet – каждый, всякий quinque – пять
res, rei f – вещь risus, us m – смех
satis – достаточно, довольно semper – всегда
sensus, us m – чувство simulacrum, i n – изображение sine – без
spero, āre 1 – надеяться status, us m – поза, стояние
structus, us m – нагромождение stultus, i m – глупец
tactus, us m – осязание talis, e – такой
tectum, i n – кровля triclinium, i n – триклиний tune = tu + ne (ли) – ты ли? veritas, atis f – правда, истина via, ae f – дорога
visus, us m – зрение
vultus, us m – лицо, выражение
130