Презентация №2
.pdf
Yevropada sotsiologiyaning institutsionallashuvida E.Dyurkgeymning hissasi:
}
}
}
«Sotsiologiya elementlari» (1889) «Sotsiologik metod qoidalari» (1895)
«O‘z joniga qasd qilish. Sotsiologik etyud» (1897)
}Bordo shahri universitetida E.Dyurkgeym boshchiligidagi sotsiologiya kafedrasi (1896 yil 22 iyun dekreti)
}Sorbonnada rasmiy jihatdan sotsiologiya
o‘quv kursidan ma'ruzalar o‘qiy boshlanishi |
(1858-1917) |
|
|
(1902) |
|
}E.Dyurkgeym – «Sotsiologik yilnoma» jurnalining asoschisi va noshiri (1896-1913)
XIX asr oxiri – XX asr boshlari
}Yevropa universitetlarida: Avstriya, Belgiya, Germaniya, Daniya, Niderlandiya, Fransiya, Shvetsiyada o‘qitila boshlangan, Berlin, Vena, London, Parij va Rimda sotsiologiya jamiyatlari tashkil etilishi
}AQSh – sotsiologiya fanining institutsionallashuvi markazi
AQShda sotsiologiyaning institutsionallashuvi
}Ilk rasmiy qayd etilgan sotsiologiya fani Yelsk universiteti professori U.Samner (1840-1910) tomonidan o‘qilgan (1876)
}Chikago universiteti – AQShdagi ilk sotsiologiya kafedrasi (1892)
}Doktorlik darajasini berish huquqiga ega dunyodagi ilk sotsiologiya fakulteti (1893). Uni Albion Smoll (1854-1926) boshqargan
}A.Smoll – Amerika sotsiologiya jamiyati (1905) asoschisi (ASJ
1959 yilda ASAga o‘zgartirilgan) va “Amerika sotsiologik jurnali”ning (1895) noshiri
}J.Vinsent bilan hammualliflikda A.Smoll «Jamiyatni o‘rganishga kirish» nomli ilk sotsiologiya bo‘yicha Amerika darsligini nashr ettirgan (1894)
}George Ritzer. Sociological Theory. Eighth Edition. Mc Graw-Hill. 2010. – P. 189.
AQShda sotsiologiyaning institutsionallashuvi
}1894 yilda Katolik va Kolumbiya universitetlarida ham sotsiologiya fakultetlari tashkil etilgan, u yerda sotsiologiya fanlar bo‘yicha birinchi «to‘liq» professor Franklin Genri Giddings (1855-1961) dars bergan. U «Sotsiologiya tamoyillari» (1896) darsligi muallifi, 1908 yildan boshlab – ASJ raisi
}1895 yilda Xartford shahrida (Konnektikut shtati) 3 yillik ta'lim beruvchi Sotsiologiya kolleji tashkil etilgan
}1890-yillar o‘rtalariga kelib AQShning 29 ta, 1901 yilga kelib 160 ta, 1909 yilga kelib esa 400 ta o‘quv muassasalarida sotsiologiya fani o‘qitilgan
}1916 yilga kelib sotsiologiya bo‘yicha 30 ga yaqin darslik nashr etilgan
Sotsiologiyaning institutsionallashuvi yakuni
}Birinchi jahon urushidan keyin AQShda sotsiologiya va sotsial psixologiya bo‘yicha ilmiy markazlar tashkil etila boshlandi:
1.Kolumbiya universiteti qoshidagi amaliy sotsiologik tadqiqotlar byurosi
2.Michigan universiteti qoshidagi sotsial tadqiqotlar instituti
3.Chikago universiteti qoshidagi jamoatchilik fikrini o‘rganish milliy instituti
}G‘arbiy Yevropa va AQShda sotsiologiya fanining institutsionallashuvi yakuni – sotsiologik tadqiqotlar koordinatsiyasi markazlari ko‘rinishidagi milliy sotsiologik assotsiatsiyalar, sotsiologik forumlar va sotsiologik nashrlarning tashkil etilishini
O‘zbekistonda sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiy etishi tarixi
}Sobiq ittifoqda 1918-1919 yillarda Petrograd va Yaroslavl universitetlarida sotsiologiya kafedralari ochildi.
}Sotsiologiya mutaxassisligi bo‘yicha ilmiy daraja joriy qilindi. 1919 yilda esa sotsiologiya instituti tashkil etildi.
}1922 yilda esa VKP(b) MQ qarori bilan rus ziyolilarining katta guruhi Rossiyadan chet elga badarg‘a qilindi. Ular ichida yirik sotsiolog P.A.Sorokin ham bor edi. U AQShda yashadi va o‘z ilmiy faoliyatini davom ettirib dunyoviy mashhurlikka erishdi.
O‘zbekistonda sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiy etishi tarixi
}XX asrning 20-yillarida asosan sotsiologiyaning nazariy masalalari ishlab chiqilgan qator asarlar nashr etildi:
}P.A.Sorokinning «Sotsiologiya asoslari» (1922),
}V.M.Xvostovning «Sotsiologiya asoslari», «Ijtimoiy progress qonuniyatlari to‘g‘risidagi ta'limot» (1928),
}N.A.Buxarinning «Tarixiy materializm nazariyasi. Marksistik sotsiologiyaning ommabop dasrsligi» (1922),
}M.S.Solinskiyning «Kishilarning ijtimoiy hayoti. Marksistik sotsiologiyaga kirish» (1923)
O‘zbekistonda sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiy etishi tarixi
}XX asrning 50-yillarida sotsiologiya to‘la falsafiy fan sifatida e'lon qilindi
}Tarixiy materializm marksizm sotsiologiyasi sifatida qaralib, empirik aniq sotsiologik tadqiqotlar falsafiy nazariyaning predmeti bo‘lmasligi uchun sotsiologiyadan surib chiqarildi. Shu davrdan boshlab sotsiologiya sobiq ittifoqda o‘zining fan sifatidagi mazmunini yo‘qotdi
}XX asrning 50 – 60-yillari boshlaridan sotsiologiya fani rivojida birmuncha ijobiy o‘zgarishlar ro‘y berdi
}Empirik sotsiologik tadqiqotlar o‘tkazila boshlandi. 60-yillar o‘rtalarida birinchi sotsiologik muassasa – SSSR FA falsafa instituti qoshida sotsiologik tadqiqotlar bo‘limi tashkil qilindi
O‘zbekistonda sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiy etishi tarixi
}Leningrad universitetida sotsiologik tadqiqot laboratoriyasi ochildi
}1962 yilda Sovet sotsiologik assotsiatsiyasi, 1964 yilda esa MDU falsafa fakultetida konkret sotsiologik tadqiqotlar kafedrasi tashkil qilindi
}1969 yilda SSSR FA ittifoqdosh respublikalarda o‘z bo‘limlariga ega bo‘lgan konkret sotsiologik tadqiqot instituti tashkil qilindi
}1974 yildan boshlab Moskvada, Sverdlovsk, Leningrad, Novosibirsk kabi yirik ilmiy markazlarda «Sotsiologik tadqiqotlar» jurnali chiqa boshladi. 1988 yilga kelib Moskva, Leningrad, Sverdlovsk, Kiev universitetlarida sotsiologiya fakultetlari ochildi.
O‘zbekistonda sotsiologiya fanining shakllanishi va taraqqiy etishi tarixi
}O‘zbekistonda sotsial fikrlar rivojida 20-30-yillardagi jadidchilik harakati g‘oyalari muhim rol o‘ynadi.
}Ma'rifatparvar jadidlar shartli ravishda 3 ta guruhga bo‘lingan holda (ijtimoiy siyosiy, madaniy-ma'naviy, diniy-ma'rifiy) milliy mafkurani yaratish, yangicha ta'limni joriy etish milliy madaniyatni rivojlantirish diniy va mahalliy urf-odatlarni keng yoyishning ijtimoiy ma'naviy jihatlari bilan bir qatorda sotsial jihatlarini ham atroflicha tahlil qilganlar.
}Ularning bu g‘oyalari respublikamizda keyingi davrlarda sotsial qarashlar rivojida muhim ahamiyat kasb etdi.