2. On altı razryadlı kompyuter processoríníń dúzílísí

On altı razryadlı kompyuter processorınıń dúzílísí hám qalay íslewín, 16 razryadlı Intel 8088 processorı mısalında kóríp shıǵamız. Usı processorda hám Intel 8080 processorı sıyaqlı PC (Program Counter) – buyrıqlar sanaǵıshı yákí ÍP (Ínstructíon Poínter) – buyrıqlar kórsetkíshí regístr áhmíyetlí regístrlardan bírí esaplanadı. (3.6-súwret).

Tíykarǵı yadda programmanıń buyrıqları jazılatuǵın bólegí – kodlar jazılatuǵın segment dep ataladı. (рус тилида – кодовыйсегмент). Kodlar jazılatın segmenttíń maksímal kólemí 64 Kbaytqa teń. Intel 8088 processorı tíykarǵı yadınıń maksímal kólemí 1 Mbaytǵa teń. Bul MS DOS operacíon sísteması ushın arnalǵan yad edí. MS DOS operacíon sístemasınıń emulyacíyası házírgí kompyuterlerde de ámelge asırılıwı múmkín. 3.6-súwrette 1 Mbaytlı yadtıń dúzílísí keltíríp ótílgen. Usí yadǵa múráját etíw 64 baytlı segmentlarǵa múráját etíw arqalı ámelge asırıladı. Tíykarǵı yadqa onı segmentlerge bolǵan jaǵdayda múráját etíw 16-razryadlı 1 Mbayt hám onnan kóbírek kólemlí tíykarǵı yadqa íye bolǵan kompyuterlerden baslanǵan.

3.6-súwret. Intel8088 processorınıń íshkí regístrlerí

Kodlar jazılatuǵın segmenttıń baslanǵısh adresí 1 Mbayt yad shegarasında CS – kodlar jazılatuǵın segment regístrí járdemínde kórsetíledí (3.7-súwret). Kodlar jazílatuǵın jańa segmenttí aktívlestíríw ushın CS – regístríníń mánísín ózgertíw kerek boladı.

3.7 – súwret. 1 Mbaytlí operatív yaddíń dúzílísí

3.7 – súwrette Intel 8088 processorı ushın assembler tílínde jazılǵan programmanın’ dástlepkí tekstí hám programmanı orınlanıwı haqqındaǵı ínformacíyanı kórsetíwshí trasserdıń tesikshelerí keltírílgen. Bul súwrette CS regístrı hám onıń mánísí) súwrettíń jóqarıdaǵí shep tesikshesínde keltírílgen.

Kodlar jazılatuǵın segment penen bír qatarda, programmanıń íslewí dawamında oǵan kerek bolatuǵıın maǵlıwmatlardı ózinde saqlaw ushın arnalǵan – maǵlıwmatlar segmentí hám ísletílíwí múmkín (yákí ísletílmeslígíde múmkín). Maǵlıwmatlar segmentíníń maksímal kólemí 64 Kbaytqa teń bolıp, usí segmenttíń baslanǵısh adresí DS – maǵlıwmatlar segmentí járdemínde kórsetíledí, yaǵnıy oǵan jazílatuǵın boladı. DS – regístrına jazılǵan mánísdíń ózgeríwí menen yadtıń basqada bólegínde jaylasqan segmentke múráját etíwí múmkín boladı. 16 razryadlı CS hám DS regístrları járdemínde 1 MBaytlı tíykarǵı yad shegarasında maǵlıwmatlardı jazıw (yákí oqıw) ámelge asırıladı. Intel 8088 processorınıń regístrları 16 razryadqa íye.

3.8-súwret. 8088 trasseríníń tesikshelerí

Processordıń qalǵan regístlarında maǵlıwmatlar yákí tíykarǵı yadda jazılǵan maǵlıwmatlar ornın kórsetíwshí ínformacíyalar saqlanadı. Assembler programmalarí járdemínde usı regístrlarǵa tuwrídan-tuwrí múráját etíw múmkín. Processorlar quramínda regístrlar menen bírge, kompyuterdíń íslewí ushın kerek bolatuǵın basqada apparat qurallar – járdemshí sxemalar, arífmetíkalıq-logíkalıq qurılmalar hám basqada usı sıyaqlı qurılmalar bar. Programmíst usı apparat qurallarǵa buyrıqlar járdemínde múráját etíwí múmkín.

Intel 8088 processorınıń íslewí, basqada esaplaw quralları sıyaqlı buyrıqlardı belgílí bír ízbe-ízlíkte orınlaw menen ámelge asırıladı. Óz aldına alınǵan buyrıqtıń orınlanıwı bolsa bír neshe basqıshlardan íbarat boladı. Bul basqıshlardıń tolıq ízbe-ízlígí processor-tílí dep ataladı. Processor cíklı tómendegí basqıshlardan íbarat boladı:

1. Buyrıqlar sanaǵıshı regístrí – PC járdemínde tíykarǵı yadtıń kodlar jazılǵan segmentínen orınlanıwı kerek bolǵan buyrıq tańlap alınadı.

2. PC díń mánísí – 1-ge, 2-ge yamasa 3-ge arttırıladı.

3. Tańlap alınǵan buyrıq dekodlanadı, yaǵnıy qanday buyrıq ekenlígí anıqlanadı.

4. Buyrıqtı orınlaw ushın kerek bolatuǵın maǵlıwmatlar yadta hám (yamasa) regístrlardan tańlap alınadı.

5. Buyrıq orınlanadı.

6. Buyrıqtı orınlanıwı nátíyjelerí yadqa hám (yamasa) regístrlarǵa jazıp qóyıladı (saqlanadı).

7. Keyíngí buyrıqtı orınlaw processí baslanadı, yaǵnıy keyíngí cíklǵa ótíledí – bul bírínshí adımǵa qaytıw menen ámelge asırıladı.

Assembler tílínde programma jazıwshı programmíst kóz qarasınan Intel 8088 processorında 14 dana íshkí regístrler kózde tutılǵan esaplanadı (3.6-súwretke qaralsın). Usı regístrlar kóp sanlı buyrıqlar tárepínen ísletíletuǵın, júdá úlken tezlíkke íye yad wazıypasın orınlaydı. Olarǵa jazılatuǵın (saqlanatuǵın) natíyjelerdíń máníslerí júdá úlken tezlíkte ózgeríp turadí. 3.6-súwretde keltírílgen regístrler menen 3.8-súwrette keltírílgen trasser tesikshelerínde uqsaslıqtı kóríw múmkín.

Processordıń buyrıqları bír neshe toparlarǵa bólínedí:

1. Ulıwma tayarlanatuǵín regístrlar toparı.

2. Kórsetkísh regístrler toparı.

3. Segmentlerdí kórsetíwshí regístrler.

4. Bayraqlar regístrí.

5. Buyrıq adrestí kórsetíwshí regístr.

Ulíwma tayınlanatuǵın regístler	Kórsetkísh hám índeks regístrlerí

Bayraqlar registrí

3.9-suwret. Intel 8088 processorı íshkí regístlarınıń toparları