O'zbekistonda YaIMning o'sish sur'atlari
© 2013 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be scanned, copied or duplicated, or posted to a publicly accessible website, in whole or in part.
Asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar
yillar |
yaim |
sanoat |
qishloq xo'jaligi |
xizmatlar |
investi-tsiyalar |
|
|
|
|
|
|
2000 |
103,8 |
101,3 |
103,1 |
105,4 |
101,0 |
2005 |
107,0 |
103,8 |
105,4 |
107,6 |
105,7 |
2006 |
107,5 |
106,2 |
106,7 |
107,8 |
106,1 |
2007 |
109,5 |
106,6 |
106,1 |
112,5 |
106,7 |
2008 |
109,0 |
106,8 |
104,5 |
112,3 |
107,4 |
2009 |
108,1 |
104,1 |
105,8 |
106,8 |
108,2 |
2010 |
108,5 |
106,0 |
106,9 |
111,0 |
108,7 |
2011 |
108,3 |
104,0 |
106,6 |
111,4 |
108,5 |
2012 |
108,2 |
105,3 |
107,2 |
109,3 |
107,9 |
2013 |
108,0 |
107,0 |
106,9 |
107,8 |
108,3 |
2014 |
108,0 |
105,5 |
107,0 |
108,5 |
109,1 |
2015 |
107,9 |
105,4 |
106,8 |
108,4 |
109,6 |
2016 |
107,8 |
105,0 |
106,6 |
109,3 |
107,7 |
2017 |
105,3 |
107,0 |
102,0 |
108,9 |
107,1 |
2018 |
105,1 |
110,2 |
100,3 |
105,3 |
106,8 |
© 2013 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be scanned, copied or duplicated, or posted to a publicly accessible website, in whole or in part.
O'zbekiston respublikasida YaIM tarkibi (foizda)
© 2013 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be scanned, copied or duplicated, or posted to a publicly accessible website, in whole or in part.
Hozirgi kunda YaIMni hisoblashdagi muammolar
● |
jamiyat farovonligini oshiruvchi, biroq aniq hisobot |
|
|
yuritish mushkulligi sababli hisobga olinmaydigan |
|
1 |
faoliyat turlari (kasallar va bolalarni uyda |
|
|
parvarishlash, yashash uchun uyda qulayliklar |
|
● |
jamiyat farovonligiga salbiy ta'sir ko'rsatuvchi |
|
|
yaratish, yakka tartibda o'qitish va boshqalar); |
|
|
xufyona iqtisodiyot sohalari faoliyat turlari |
|
2 |
(giyohvandlik mahsulotlari ishlab chiqarish va |
|
|
sotish, ko'ngilochar mashғulotlarning yashirin |
|
● |
turlari, reket va boshqalar); |
|
|
jamiyat farovonligini oshiruvchi, biroq nobozor |
|
3 |
tavsifga ega bo'lgan uy ishlari (xonadonlarni, elektr |
|
va radio jihozlarni, poyafzal va avtomashinalarni |
||
|
||
|
ta'mirlash va boshqalar); |
|
● |
jamiyat farovonligining pasayishiga olib keluvchi |
|
4 |
ishlab chiqarishni kengaytirishning salbiy natijalari |
|
(resurslarning tugab ketishi, iqlimning o'zgarishi, |
||
|
||
|
atrof-muhitning ifloslanishi). |
© 2013 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be scanned, copied or duplicated, or posted to a publicly accessible website, in whole or in part.
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
Asosiy makroiqtisodiy bog‘liqliklar
|
real |
|
|
|
(xususi |
|
|
|
y) |
|
|
|
Makroiqtisodiy |
|
|
|
tahlil |
davlat |
|
tashqi |
iqtisodiyotning |
||
(byudje |
|||
to‘rtta sektorini |
|||
|
t) |
||
|
tahlil qilishga |
||
|
qaratilgan: |
|
pul
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
Real sektor
Pul sektori
Davlat
sektori
tashqi sektor
unda tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va ularni iste’mol qilish amalga oshiriladigan sektor. Real sektorning asosiy sub’ektlari bo‘lib uy xo‘jaliklari va korxonalar hisoblanadi.
iqtisodiyotni moliyaviy xizmatlar bilan ta’minlaydi. Ushbu sektorga asosan moliyaviy vositachilik bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar, - bank tizimi va boshqa moliyaviy muassasalar, shu jumladan fondlar, kredit shirkatlari, pensiya jamg‘armalari va sug‘urta kompaniyalari kiradi.
uning iqtisodiy roli samarali normativ-huquqiy bazani yaratish, muayan ijtimoiy ne’matlarni (masalan, ta’lim, infratuzilma va ijtimoiy himoyalash tizimi) taqdim etish, soliq tizimini nazorat qilish va davlat xarajatlarini boshqarishdan iborat.
iqtisodiyotning norezidentlar bilan barcha operatsiyalarini birlashtiradi.
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
Sektorlar o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy bitimlar quyidagi asosiy makroiqtisodiy hisoblarda qayd etiladi:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
milliy hisoblar |
|
to‘lov balansi |
|
|
monetar |
|
byudjet sektori |
||||||
tizimi |
|
|
|
hisoblar |
|
|
hisoblari |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
Makroiqtisodiy dasturlashning asosida asosiy iqtisodiy ayniyatlar yotadi. Ularning muhimligi
birinchidan,
ikkinchidan,
quyidagilardan iborat:
•iqtisodiyot sektorlari bo‘yicha daromadlar va xarajatlarning tengligi har bir sektorning byudjet bilan cheklanishini belgilab beradi;
•ushbu ayniyatlar orqali alohida sektorning iqtisodiyotning boshqa sektorlari bilan o‘zaro bog‘liqligi aniqlanadi.
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
iqtisodiyotning byudjet bilan cheklanishi tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishdan olinadigan barcha daromadlar ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar uchun barcha xarajatlarga tenglashtirilishi kerak, bu quyidagi ayniyatni ifodalaydi:
Y + M = C + I + G + X yoki Y = C + I + G + X – M
Mazkur ayniyat daromadning rezidentlar umumiy xarajatlari (C+I+G) va sof eksporti (X-M) yig‘indisiga tengligini tasdiqlaydi.
Agar daromad (Y) YAIM (GDP)ni o‘zida namoyon etsa, u holda sof eksport hajmi tovarlar va nofaktoriy xizmatlar eksporti bilan importi o‘rtasidagi farqqa (ya’ni Xn = tashqi savdo aylanmasining saldosiga) teng.
Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari
Agar daromad (Y) yalpi milliy mahsulot (GNI)ni o‘zida namoyon etsa, u holda sof eksport tovarlar, noomil xizmatlar va chet eldan sof omil daromadlarni (Yf) o‘z ichiga oladi, bu o‘z miqdoriga ko‘ra to‘lov balansiga mos keladi, u holda
GNI = Y = C + I + G + (X - M + Yf )
Jamg‘armalar va investitsiyalar tengligini quyidagicha soddalashtirilgan tarzda chiqarish mumkin. Dastlab unda davlat sektori, demak, soliqlar ham mavjud bo‘lmagan yopiq iqtisodiyotni ko‘rib chiqamiz. U holda
YAIM xarajatlari = Iste’mol + Investitsiyalar
Ta’rifga ko‘ra jamg‘armalarni quyidagicha yozishimiz mumkin, daromad, yoki daromadlar bo‘yicha o‘lchanadigan ya’ni,
YAIM = Jamg‘armalar + Iste’mol