Эрнджӓнӓ Константин

ДжИРГЪЛИН ХААЛГЪ

(Келвр)

Шавшсн ногъан шарлдж хӱврӓд, шалв болсн к°к

шилвснь шарлджн болдж хумхарлдад, бамб улан ндиг_ синнь бӱрнь бӱрглдӓд, ирв. Бавилдон сарвгър *иа^‘ж хуцу», «нохан шернъгуд» барванцг болад сальк дахд нислдӓд, сала — судлмудар арвалдж хурлдна.

Ногъана шимӓр нолилдсн зурмд, бӱргсн ӧвснӓ бӱрас оочдан чмкдж авад, ичӓндӓн орхар, ӱӱрӓ-н йаслдад тон-

тр-тонтр гидж гӱӱлдснь ӱзгднӓ.

Укрмӱдин ӱснь ӧткрӓд, эрт тугълснь дӱӱрлдӓд, ИД-

гӓн холтхад оратдж ирдг болад бӓӓв.

Бархгр хар ӱӱлн барун ӧмн ӱзгӓсн тунтрдж, газрдад

шир — ширддг болад, ширӓон	хур	болад,	намр	баав.
грӓд, ӱвл ӧӧрдӓд, сальк дахад	ӱӱрмг цасн		орад
Ик удсн уга. ӧмӓрӓн хӓлӓсн	элстӓ	шар эргтӓ		бугъу

булнъгд баглрад бӱӱрлсн хар, цагъан семрӱ ишкӓ гермӱдиг кӧвнъгӓр бӱрӓд кӧвкр цагъан архньт цасн кӱч

авч орв.

Хотна барун ар — захин хар джолмин эзн Ногъан, Дорджин ӱкрмӱдт ус кедж ӧгчкӓд утхцан ӱӱрӓд хӓрвшурдсн хар девлнь илцрнъ цаснд гӱзӓн болдж норад, хойр дал хоорнтк далвчин уйдлар ивтрӓд гол ма-

хмудинь киит урсхад, хайа—хайа заратрулад ӧргинь хавджнънулна.

Кӧвкр цасна умш манъна деернь унад, халун махмудин уурт хӓӓлӓд, кӧлсн мет гооджад ӧрч’ деернь дусдЖ шинъгрнӓ.

Ногъан гӧл болдж муурад, ӧлсн даарад, олн зӱсН му уха ухалад, хойр дальджнъ госңдан тах болдж н.аа~

90

лдсн цас газр девсдж унъгъагъад, хормагъан саджад утата джолмарн орад ирв.

Кӧвӱн, кӱӱкн хойрнь буурха девлӓн нӱцкн махмуд деерӓн сул кӧдрлдсн, ӓӓрстӓ кӧлмӱдӓн гулмтинь ӱмснд

шургъулчксн, неджӓд тулгъин шиир атхлдсн бегзилдӓд сууцхадж.

Залухн наста авалӓн, идр настадан алдсн, зовлнъгин икиг ээмдӓн ачон Ногъан, сурджнънад, цӓнъкилдсн кӧвӱн кӱӱкн хойран суусинь ӱзчкӓд, зӱркнь менрӓд, хойр хар нӱднь гашун нӱлмсӓр дӱӱрӓд, чирмхин нег «чиб» гигъӓд дусад одхар белн болв.

Эврӓн даарч, ӧлсдж йовсан мартад, зӱн орнань кӧл леер кевтсн бутнь бӱргон, буурха девлӓн авад, кӧвӱн—

кӱӱкн хойран цугълад, ӧидгӓн дарджах шовуншнъ уурарн дулатхад элктӓд кевтв. Экин элкн, энъкр ӱрдӱд деерӓн эрг — ӱрг, гилгънлӓ.

— «Ногъан! эн му джолмдан, юн дала ӱӱлдвр кӱцӓгъӓд, ӱӱл бӓрӓд одна эне» гисн ээн гергнӓ дун цӓнъгндж сонъгсгдв.

— Фуф! чавас, намаг эн хойр улан махч кӱӱкдтӓгъим хайдг болдж, эн йовх насндан басл зовтха гидж

мини зайач заядж. Луту хӱвтӓ кӱн бӓӓджлв! гигъӓд

ӧнъррсн залудан, хӱвдӓн гундад шуукрчкад, кӧвӱнӓинь кӧк мӧсн болсн халхин герлӓснь аргъул ӱмсчкӓд, хойр хар нӱдӓн ханцарн арччкад гарв.

Киитн салькн ар ӱзгӓсн ӱлӓснд, ӧдрӓрнь — орсн цасн моктрдж гилнъгтрӓд кӧрв. Хойр джилиннь кӧлсӓн ӧгх болад, хойр кӧкшн хӧ авад (бӧӧгъин зааврар шӧл уугъад, «сӓӓни орнд тӧрсн» залугъинь ӧр данъцулх Ногьанд йовл уга бӓӓдг аргъ мел уга.

— «ӧртӓ кӱн ӧӧдӓн гардг уга» гичкӓд залу кӱн ӓдл, ке гиси1нь кегъӓд, од гиснднь одад йовна...

Ногъан, дорджин ӱкрмӱдинь саагъад, хаша — хаацинь диглчкӓд, зӱн биитк хар модн кадушкта аадмгас

нег нудрман чингъӓ аадмг мондалдж авад, газак шал-

дарта аргъснаснь нег бӧмбӓ сӱӱвдӓд хӓрв. Кӧвӱн, кӱӱкн хойртан усн нойта ӱсӓр аадмган зуурад, халулад шатрмг кедж ӧгӓд, гулмтдан аргъсна бог хайад бӱргӱлчкӓд

хойрагъинь ӧврлдж авад кевтв.

ӧдрӓнь ультркдан кӱрч ивтрсн госн, норсн девл хойрнь иргӓр ӱлӓсн джинъгнсн киитн салькнд кӧрӓд Данъгтв. Кӧвӱн, кӱӱкң хойрйң ам —хамрас гарсн ур

91

буурха девлин бутрсн нооснд кирӱ болдж» цӓӓгьӓд Газа икӓр 'киитрджӓх темдг -медӱлв.

— ӧнъГрсн заЛуннь ӧрӓн йатъдж даныцуЛХВ?, эн хойр улан Махч кӱӱкдтӓгъӓн ӱвлин аиуЛас йагьдж тет-

лхӱв? Гигъӓд, чеедждӓрн ӧтлдӓд оркхЛа Ногьана нӧӧрнь кӱрхш.

Байн Дорджинъкн хотна ӧмн «деедж» боЛсн дӱд на’ Гъан теринь тазатъур зузан ишкӓ хаацар бӱсЛӓд орксн, таргьн хӧӧнӓ махан идчкӓд, тавта ӓмтӓхи нӧӧрӓн авад» зӱслӱлӓд уйсн carer кӧнджЛӓрн хучсн, ссдклднь зовлнъ

Уга.? с^вркӓднь заг yra, дер ӧӧдӓн ӓврддӓд тӱӱрчӓд кевтцхана.

Ногъан ӧрлӓ урЛдад, ӧртӓн чичрӱддж босад, кӱӱкн-

кӧвӱн хойртан асхн ӱддон аадМГииь хадуЛдж ӧгчкӓД. хардгьр хар девлӓрн хойрагьинь цуглад, таЛ деерӓн аргъсна ӱӱрмт, -6or хайад бӱртӱлчкӓд Гарад йовб. Д?Р'

джин ӱкрмнь сааГъад, тугьлМудинь хашаднь орулад.ӧвс

тавдж ӦГчкӓд, ӱкрМӱдӓ'Н ик хар сала ӧӧдЛӱлӓд туугьад

Ногъан салан экнд, зо деер цасн икӓр дарад уга. Цагъан ӧвонӓ бетк хазуЛДж йовтЛ ар ӱзтӓсн хӱвсхӓд, буднъГърад, кӧвкр цагъан цасиг хурлзулдж нискӓд шуурв-

п.'ИМГн хар девлин хормаг шармдж делскӓд, ӧрч элкарнь ӱлӓсн садькн Голинь чичрӱдӓд, шӱрӱн цагъан Цасн ам хаМринь мӧсӓр мӧиъГлӓд, Госнь Модн болдж

корад, тавгаснь авн ораи шар хальоиднь курч джинънӓд йовна.

Хар джолмд ӱлдӓсн

хӓӓртӓ

хойр

ӱрмь «б-а-а-в-а!

гнлдад дуудсн

болад, цасар

цанъГТСН

сормсг

зааГурнь

узГдад уульдсн болна. Чавас! эн

хойран

йаахв?

тидж

саналдад уудьхар

седхлӓнь

ӓӓмсчксн

хойр

нӱднӓснь

нульмсн Гархш... Урӱдн

тисн

ӱкрмӱдинь

ӧмнь

тарад

ээрад йовна." Болв

ӱкрмӱдин

нӱдинь

цасн

хавхГЛад

нрхЛа, ӱкрмӱд ӧврӓи садждж авад

НоГъана

ээрЛгьнд

куч ОГЛ yra хашагьан темцлдӓд гарад тӱӱЛдв...

”0ГЪан

— Нууран нильчӓр

талан

хӓлӓгъӓд

ӱнрмӱаннь барагъар

гер

IS?' <э-к-ин седкл

ӱр“д- ӱрнӓ

седкл

кӧдӓд»

ОЛСН ДбппяпН’

"~УКН •• Х0И.РНЬ КӦК

мӧсн болад

кӧлддж

йовна

Д’

Гуусн УК МУА

гатцас

джолман

хӓлӓгъӓд

Эн эзӓн зальгсн маальгудин

ард кедӱ иим нанла

адл ӓмтс му — уулӓн эдлдж йовдг болхв? Гем уга! У«н

нӱдтӓ болхла ӱзх! гигъӓд хаджудан кӱӱнлӓ кӱӱнддж иовхла ӓдл чанъгъур келӓд седклӓн ӓтрӱлв.

Ноглогъана хойрхоир кӧлньколнь газрт кӱрснкурсн угань медгдхш. 2?дгцӓ Цасиг хойр арвс кӧлӓрн ӓрӓд хатрна, йовсн мӧ-

ран ардан хӓлӓхлӓ шуургънд дахн даргдад. йовна. Ӱкрин медг-ӱлг мӧрӓр удл — уга хотар орад ирв.

Лорджин шалдарта аргъсна цокан шуургън, хашад

хаагддж хурлгъад, бнчкн джолмин ӱӱдиг дарн далвагтад ик гидг кӧр хурдж. Мӧчмӱднь беерсн, мӧснд чирӓГЪан мӧнъглӱлсн Ногъана кӧвӱн, кӱӱкн хойрнь кӧлддж одон болад, нӱднь дӧрвн болад, махмуднь менрӓд, чинаннь алдрад, чирӓнь хумхлтад джолминь ӱӱдн тусагъУР кӧрд белкӱсцӓгъӓн овад одв.

Ногъан! кӧвун — кӱӱкн хонрчин манад бӓӓнӓ, нам чамаг кеер кӧрӓд ӱкдж одв йагъв гиджӓлӓв гисн дун сонъгсгдна. Ногъан чочад, намаг иигдж дуудх йун йумн

оилач? гидж санад, Ке-е-мчи? гидж беерсн ӧргӓн ӓрӓ зааглдж сурв.

-- Бив, гигъӓд Нуура дахулад гарв:

Ковӱн, кӱӱкн хойрнь, Нууран галин кӧвӓд, гар-кӧ- лан гулмтинь ӧмснднь шургъулчкад, ам — хамрнь кӧ-

урлдсн, тулгъин шиир теврлдсн шугшджадж. Ногъан, и? кӧӧркс мини, ӓмдвт! гидж уйдлгътагъар келн галин

ковад дӓвӓд суув.

хо“^°ГЪана чиРӓнь ирвлзӓд халсн болад, арсн, махн оирань хоорндагъур чнм — чим гигъӓд йумн гӱӱсн бо-

■?ад, ирвлзӓд бӓӓнӓ. Нег чикнь индсн болад цагъадж

ч> галин кӧвӓд суугъа суутлнь больбигъӓд устад гарч

чии •• °ЙР. халхинь герлӓс толвтад харлад одсн ормас хад шӱӱсн тилтнъннӓ. Тиигӓд .галин кӧвӓд суугьа УУдж, халун киитн хойр авлцад, ухань моньднад, сӓӓхн

Р кӧвӱтӓгъӓ|н хойурн ик гидг кӱндӓр гемтв.

хп '^,ОРД>1У йальч Ногъаниг нам йагъсин чигн медхш,

пЛан Ун сихлӓрн зардж дасцарн «Одак яльч бер йагъла?» гидж сурна.

•••• **УУран залу Лидж Ногъанд санань зовад, джолминь ипЗп кӧРинь малтад, ӱкрмӱдин ӱлдл авьйатк ӧвс авч иртинь бӧглӓд, сӱӱр дорнь хулона ӱӱрмг делгдж

эк> 'кӧвӱн, кӱӱкн гурвлагъинь джолмднь орулад вл.м1^ЛЧк^д'—«эдниг хӓлӓн, харн — бӓӓгъич, иигдж зо-

kvm	алД,Лх'в гидж сандж "йовсн болхий, иим багъ наста
61	• Манла ӓдл угатӓ му улсиг, мел зовлнъ дахад иов-

93