Кичгӓ Тӧлӓ

ГЕРЛТӒ ХААЛГЪ

Шурд, шурд гидж шарлджнд зӱлггдсн госна ӓ сӧӧгъин кӧдӓд сонъсгдна. Сӧ салькта, cap гарсн бийнь,

нӱӱдж бӓӓх таджрха ӱӱлн заагт нег ӱзгдӓд, нег геедрӓд йовна. Салькн зӓрмдӓн чанъгърад, зӓрмдӓн токтипа; эн харнъгъуд йовх кӱӱнӓ ишкдл нег шулудад, нег ударад йовснь сонъсгдна.

Сӧӧнь ӧрӓл ӧӧрдсн алднд эн кӱн Боодгин голд бӓӓдг совхозар орад ирв. Сагинь хӓӓгъӓд, дӧрвлджлӓд бӓргдсн, хуучн хурлин кӱрӓд бӓӓх совхозиг зӧв эргӓд, гермӱдӓс холагъур йовад, ар захин1 хойр шавр герӱр ӧӧрдӓд ирв. Зӱн захин терзд кӱрӓд, зӧвӓр удан зогсад, эн—

тендӓн хӓлӓджӓгъӓд, хойр дакдж аргъулхнар терз цокв. Ӓрӓ улнътрджасн шамин герл улм багърснь терзӓд ӱзгдв, зуг шамин ӧӧр суусн кӱӱнӓ харань геедрдж одв

Удсн уга, ӱӱдн тӓӓлгдснӓ хӧӧн, — Кемб? — гидж шимлддж сурсн кӱӱкд кӱӱнӓ дун соньсгдв.

—Бив, Бульв!

—He, ор, ӱӱдӓн чӧӧджл.

ӧвдгцӓ бор хувцн деер уйсн хар фуфайк ӧмссн, дунд нургъта хар улан кӱӱкн герин эзн шин бер хойрла мендлл уга, шамд ӧӧрдӓд, ӓрӓ герл ӧгчӓх голинь улм дор орулчкад, хойр терзин кӧшгинь лавлад хаагъад, хӓрӱ ирдж шамин герл икдкв.

—Болха, танагъур кӱн ирхий?

—Сӧӧгъӓр кӱн ирхш.

He, сӓн, таа совхозд ода юн болджахинь келдж

ӧгит. Удан танад суушгов, сӧӧнь бийднь давнав, ахрарнь

келтн. Киитн ца баӓхлӓ ӧгтн.

19г

Ис. чи, Буль, хамагъас йовдж йовхнч медджӓнӓв.

у1мд ӱӱнд удан бӓӓдж чигн сӓн болшго. Ахрнь ним: Немшмӱд эзп. Тааста юман манас булагъад авад йовдж

одна. Ода.хн мана бӓӓсн нег гаха хӧ хойр авч одв. Чи эврӓн мсд.хч, эн гсрӓс ах-дӱ дӧрвнь орн-нутг харсдж иовна, тиигхлӓ маниг кен харсх билӓ? Заадгнь, муутхдгнь бӓӓнӓ. Цсргӓ улсин ардксиг икӓр шахджана. Ода

ндЛРӓн цугтаднь гарнь кӱрлго бӓӓх ӧнъгтӓ, ингӓд удад

бӓӓхлӓ, манас кень ӓмд ӱлдхнь медгдшго. Зулдж гардг аргъ нанд нирдӓн уга билӓ: ӱзджӓнч эп герӓр дӱӱрнъ

когшн кӱӱкд хойриг? Ипгӓд ӱлдсн улс дала. Эмч уга,

гемнснь ӱкпӓ. Одахп хӧ-мӧстӓ кӱӱкн торгън кинлгннхӧӧн гсминь оралдад, хӓлӓмдж, эмнлгън уга бола бӓӓдж арлдж одв Цугъарчн тиим улсвдн. He, удан иигн гнджанӱ энч, кезӓ Улан церг ордж ирх?

— Итклтӓ улст та, бсргн, келтн. Цер.ин улсин арднь Аорагъур зӓнъглтн. Удан иигдж бӓӓшго. Мана чидл дала.

Мана церг чидлӓн улм псмдж авад, ӱвл алднд ордж ирх. He, багъчудас, комсомольцнрас ксн энд бӓӓхинь

,1анД келдж ӧгт'н.	келчкӓд,		адгъад йовх бӓӓдл	гаргъв.
у.. Кӱӱкн ӱнӱгӓн
аРӰ ссуугъцд герин эзн кӱӱкд кӱӱнӓс сурджана:
Т Хамдан сургъуль сурчасн ӱӱрмӱдӓн кесгӓс наа-
Ран ӱзӓд угав. Сананд орад бӓӓцхӓнӓ . Бидн				эн тана
овхозин школд	сурчагъад		цокулсн зургудас	бӓӓхлӓ,
>3Ултн,— гичкӓд,	аргъул	саналдв.
3 Альбом уга, газетӓр		кесн ик конвертд дӱрӓтӓ бӓӓсн

УРгУДнг Болха авдрин йоралас гаргъдж авч ӧгв. Нед-

rvn^3" •ai?.aAl шамин герлд кӱӱкн зургуд хӓлӓв. Эн зур-

54 гаӓхӓд, кӱӱкн кесг давсн цагин йовдлмуд санв.

avn" 1авдгч джилд, тавдгч класст орджагъад цокулсн кля' Э'н'ь гучн зургъадгч джил, гучн доладгч... долан

' сс чилӓсн		цаг. Зургуд, зургуд! Ӓмн уга цаасна
	бишинч!		Болвчн,	кедӱ	давсн	цагин		йовдлмуд
хӧпи У* анд орулнач! Мннь эн					зургт	хамдан		сурчасн
йоп	КӰН бӓӓнӓвдн. Зам улан				хаалгъар, гоодан				йовад
ШунВдн гидж		сандг бӓӓсн. Инӓх, наадх,					сургъульдан
лӓнпХ’	Комсомолнн кӧдлмшт орлцх,— нань						ю	сандг би-
Manv’ °Аа ман^ теР				сарул	хаалгъмдн		кесг		ацлад,
мрип Р ДЖим болад йовдж одв. Кень хама иовна.									Кень
Кедӱ ИРХ? Кезӓ			чирӓгъӓрн харгъцхахвдн?				дӓн,		дӓн...
ХагъцаСв1ПСН Сана эвддж* кедӰ					сеДклнь	хаРгъсн ННЬГУД
13 *				,,,,
л-'|ьманах

Эн кемб? Кенӓ зургвч? Э, э, чи Адучин Канур ксв--

тӓмч? Альвна эзн математнк, артист! чапаев болхан, номт математик болхан, актер болхан меддж ядад йовдг!

Эрдмчнь дегд дала болчкад, алькинь эдлхӓн меддг уга

билӓч. Ода ягъвч? дӓн эклхд Баку деер командирип сургъуль сурчана гидж сонъслав (Ӓрӓ 19 кӱрн, лейтенант нертӓ йовад Крым харслгъна дӓӓнд орад ӓмӓп ӧгсинь чи, Буль сонъсад угач). Эн кемб? А, Лидж. Моман Лидж. Ормдан суудж чаадго Лидж. Данъ цеглӓд, дорк ормдан дугърул кевтӓ эргӓд йовдг Лидж! Билгин

кӱчӓр,	билгнь альвнаснь	даву	болад, сургъуль			сурад
йовдг	Лидж. Чи хамавч?	(Бас уга		терчн,	Буль,	бийӓн
хармнлго дӓӓлдӓд, мах—цусан			барчкдж,		бас	офицер
билӓ).	Эннь—Баснъ, зӱӱлсн Баснъ.			Алдр	ӧгр,	интер-

натд бӓӓгъӓд, хотан оч уухасн залхурад, хоосн бӓӓдг Баснъ. Чи хамавч, дӓӓнӓ альк хаалгъарнь ӧрвдж йовиач, зӱӱлдгӓн уурвч? (Уурч, дӓн зӱӱлсн улст дурта болдж биш, болвчн шавтдж, ик шав авч, менд йовна). Эн бӓӓснь... эннь... Артур. Чики дӓӓнӓс урд сӓн дурар авиашколур йовдж одсн билӓ... Цань юн бӓӓнӓ? Эн юн зургв? Цергӓ хувцта, летчикин махлата, эннь юн хувцм? Комбинезон. Аэродром деер цокулсн зург болдг ӧнъгтӓ... Артур... Ода чи хамавч? Болхагъас, бергнӓснь сурхла ягъдв гильч? Бӓг, хӧӧннь медгдх...

Кӱӱкн утар татад саналдад, хойр сенъсн цӓ киитӓр

уудж авн хаалгъдан бедрв.

— He, менд бӓӓтн, танагъур дакад иргдӓд чигн бӓӓх, сӧ ирхв.

— Менд йов, байра цагла харгъий—тигӓд, Болха ӱӱдн кӱртл гаргъв.

...Барун ӧмӓрӓн зо давшад, таньдг хаалгъар Найнтах темцӓд, харнъгъу бийнь хаалгъип харагъар кӱӱкн

йовдж йовна. Ганцарн	йовсн кӱӱкнӓ уханд эс
°Р* юмн уга. Эндр ӧдр юн	болсинь ухандан орулад,

кӱӱкн уха тунъгъагъад йовна... Ялмтин голд ирдж буусн баахн партизанск отрядиг хортн медӓд, ӧмнӓсиь церг тӓвб. Кесг ӱлӱ чидлтӓ хортн бӱслдж авад, минометмӱд орулад хасн бийнь, отряд кесгтӓн торад, ӱлдлнь ӧдрин гегӓн тасрсн цагт неджӓд-неджӓдӓр тарв. Эн ӱлдсн

комсомольцнр, диилгддг болвчн, зер-зевӓн хайдж зӱст-

хӓр бӓӓхн уга. штабин ӧгсн даалгъврар, хотар неджӓдӓр тарад, дорагъур цӓӓлгъврин кӧдлмш эклӓд, немшин цергла сӧрдж ноолдх улс толгъалх ухата йовна. Тер

194

тускан	санад,		ююнас	авч эклхмб? Кен-кениг		бийӱрн
кедж,	иткдж		даалгъвр	ӧгсв? — гидж	Буль чееджлӓрн
гӧвдлддж		йовна.
Тснъгр		улм харнъгъурад, ӱӱлн			нигтрсн	бийнь,

хаалгъ алдрдж йовхш. Салькнд ганъхсн хагсу буурлдан сарджнъсн ӓӓг кӱӱкнӓ хойр кӧлин товджнъсн ӓ ээдрӱлнӓ. Нань теегт ююна чигн дун гархш. «Болвчн, батлснь сӓн» — гидж санчкад, кӱӱкн госна тӱрӓд йовсн бичкн брауниагӓн тач авад, барун гартан бӓрӓд йовна.

Булнн гсрнь Найнтахна Самбрнь гидг газрт бӓӓх, тер кӱртл 30 дууна. Нань 10 дуунад бӓӓх Нохан-сӱл гидг хотид кӱрч, тӧрл улстан хонад, амрч авад, манъгъдур сӧӧднь гертӓн кӱрх тоолврта йовна.

Нохан—сӱӱлнн улс Самбрнь деер, ӓмт олар бӓӓдг газрт ю болджахинь, ямаран зӓнъг, ямаран итклтӓ

улс бӓӓхинь заах гидж бас ухалджана.

Ганцарн йовх, ӧӧрӓн кӱӱнддг хань уга кӱӱнӓ уханд ӧнъгрсн цагин юн болвчн орна.

...Артур... Бас эн хаалгъар йовдж, мана Найнтахна

школд ирдж манла сурсн биший. Нанла ӓдл бичкнӓсн

авн хӧӧт экин гарт ӧссн, тер цагтан му ӱзсн кӧвӱн.

Юнъгад эс тер нанд мартгдна? Кедӱ дакдж намаг ӱзхӓр мандхнур ирлӓ тер? Самбрнъгин наадк термин ӧӧр мӧрӓ,н тушад оркчкад, новгъар асхн алднд орад кӱрч ирдг билӓ. «Ямаран кергӓр нрвч?»— гихлӓ, урднь энд сУрчасна туск документс авхар ирсн болдг, эсклӓ нег хол зеегъӱрн ирсӓр келдг. Би уга бӓӓсн болхла, доку-

мент чигн, зе чигн керг уга бӓӓснь ил, тер нанас ичӓд, ичртӓн тиигдж келджӓх цагнь. Ик дурта гидгнь тер баӓсн болхгов? Би ода арвн йистӓв, тер нанас хойр

касн ах, тиигхлӓ хӧрн негтӓ болх. Хойр джил ӱзлцӓд УГавДн. Тиигхд тӱӱнӓ келен ӱг тӧртӓн авдг уга билӓв. ңам кӧвӱдлӓ кӱӱнддг уга бӓӓсн: ганцхн тӱӱнӓ келсинь

с°нъсдг, зуг хӓрӱ ӧгдг уга билӓв.

Ю кӱӱнддг бӓӓсн болхвдн? Нег дакдж авгъиннь га- а, эуухд хот кеджӓхлӓ, ӧӧрм Артур кесг удан эргджӓлЪаА,„ ичрӓн ӓрӓ гидж диилдж, бичг гартм атхулн, зуаД йовдж сдла. Асхнднь ир гисн газртнь оч кӱӱндлӓв. иикд нанд тер ю келен бӓӓсмб? чикӓр, тодрхагъар «едгдхш Бийнь сургъуль цааранднь сурх, кӱлӓ гидж ЛРнд бӓӓдж кевтӓл. Эврӓннь бичсн шӱлгӱдӓн умшдж

ЛаЗогсджалч, юн гидж умшдг билӓ?

13*

195

Тенъгрин тӱмн оддас

Тсмдгтӓнь ганцхн солнъгъ. Танъгъчпн олн кӱукдӓс Тачалтань ганцхн Буль.

Энӱгӓн тодрха меднӓв. Нань юн гидж умшла?

Кслхм лаяа бплӓл, Келдгнь олДхш, зонана. Чаддг аргъ ирхлӓ.

Чамагъап бп айслпав.

Не, эн шӱлгнь дала сӓн бишл, болвчн 18-тӓ поэтд

тернчн болджахгов.

Нань юн гидг билӓ? Э, гарнм атхад, хургъдарм наачагъад, келснь иим:

Ягътлап кӱмсгч хари? Ягъсн тсглг нургъмб? Ягъсн кевтӓ гарв?

Ягъсн энтӓ хургъмб? Чи мини зӱӱдпч.

Чи мини кӱцлч.

Бурхпд бнчкпдӓп пткджӓлӓн,— Бульяан олз пткджӓнӓв.

Тиигхд би тӱӱнд дурта-дургогьан меддг уга билӓв. Ода санхла, ягъвчн дурго биш бӓӓджлв. Тер цааранднь сургъульд йовх бӓӓсн, би болхла, кӧгшрдж йовх эцкдӓн нӧкд болх, эврӓн кӧдлӓд, дӱӱнрӓн сургъхар бӓӓсн цаг. «Ода нег джилд сургъульд йовад, зунднь ирӓд харгъхларн, таньх угач, мартдж оркхч» — гидж зог кедг билӓв. Намаг тиигхлӓ, икар ӧӧлӓд, босад йовдж одчкад, уддм биш, хӓрӱ кӱрч ирдм.

Ода хама йовнач, Артур? Минь эн цагла юнъгад эс

харгънач? Мел эн зовлнъгта цагла харгъад кӱӱндхлӓ, эврӓннь седклӓн лавта медлцх билӓвдн.

Болв, юн гидг юм санджанав би, ода нанур эн галв болсн дӓн заагт альдаснь ирхм тер? Ӓмд йовхла, менд

харгъхла, дӓӓнӓ хӧӧн седклӓн медхвдн. Эн орчлнъгин ик аюлла олн, галвта джилмӱдин зовлнъд даргдлго, тер келен седкл ӱг хойран хадгълад ирхлӓ, би чинив гихӓс нань нанд келдг ӱг уга.

Би бас бурутав. Седклӓн, зӱркндӓн бӓӓсӓн гаргъад кел гихлӓнь, чамд ю келхв гиъгӓд, инӓгъӓд, ӱгинь ӧнъгрӱлчкдг билӓв. Болвчн, тӱӱнӓ бурунь эн. дегд хая-хая харгъдг билӓвдн, тиигчкӓд харгъсн цагтан, Артур бийнь

795

uipHM ат.хад тагчг суудг, тиим дегд хӓрг билӓ. Ӱлӱ энъкртӓн тиим бӓӓдж болнулхн.

Иигдӓд олн зӱсн юм ухалад йова-йовтл, ардас ӧмӓран тенъгрин уйдл дахад нки дсегӱр ннссп зел галудин

а сонъсгдад бӓӓв. Намрин серӱн зӧвтӓн орад, шовуд Дулан газран темцӓд бӓӓснь эндж. Делкӓ хут.хлдад, ӧал1ъсд селӓд балврад, сай-джӧва улс бӓӓсн бӱӱрӓн гесгъаД. эн дӓӓнӓ тӱӱмрт ӓмӓп ӧгӓд йовсн бийнь йиртмджин зокал гедршлго. Хаврин тӱрӱгъӓр хооран ннссн джоваДунъшӱр шовуд хӓрӱ дулан герӓн цагнь ирхлӓ темцдж иовна. Ӧрӱн гарсн шар нарн асхнд деед ӱзгт эрк биш СУУ-Х, уулас гооджсн булгин усн ташугъан темцх, эклӓд °рсн хур цагтан лавта' гиих.

Эн гал мандалсн галв дӓн бас цагтан унтрх, мана орн нутг тогтндж, эвдрсн хамгапчн ясх, олн ӓмт гашУРДулсн гаслнь диилврин ик байрт тохрх, ахнр-дӱӱн- Рнь, ӱри-саднь эк-эцклӓрн харгъдж джиргълин дӱрклӱд овкнх. Болвчн, кесгнь кӧгшрх насндан ӱрн уга, багъ асндан эк-эцк уга ӱлдх. Кедӱ ӧнчн гарх, кедӱнь цӧкрл )Га менъсдж эврӓнксӓн кӱлӓх?

Эн дӓ, эн аюл шулугъар уитрахин тӧлӓ би бийӓн хар- ’ншгов. Гитлерин алач-махчнрт чндлӓрн хоран кӱргсв.

^.Рвхц йисн джилд нар ӱздж, газр ишкдж йовнав. Ӱрдкм хӧӧткм дала, джиргъх ц<>гм чилшго ик гидж сандг чнГН.би-ий- Эн насндан ииьг кӧвӱгъӓр цусрхг урлан

сн ӰМсӰлЛ>к ӱзсн угав. Болвчн, маниг кӱ кесн хӓӓртӓ

чИГмТНН |,осан харсад, насн чнлх цагт аагъ цусан асхв Ӱ! ..’ <<5,х>> гишгов, комсомолин зӱркӓн цевртнь хадгълад

vB>> гидж Буль сандж йовна .

Нох Длг?..ташУгьар орсн хойр тӧган хаалгъ судлд бӓӓсн сн к--'сӰӰлин нӧӧкн герӱр орад ирв. Ардан эргӓд хӓлӓUiann Кн АоРД Ӱзгт шарлад, ӧрӱн ӧмнк тецгр зӧвӓр ӧӧдан

Р Мгдад ирсинь ӱзв.

Мӱд	ӧрӱнь. Самбрнъгин зӱн ӧмн захин шавр гер-
НрСң	...уӓӓх	алдн. Эн гермӱдин негнд Буль со
кнь |'|О	хоӧт Эк	Дӱӱнртӓн кӱрсн байрта бӓӓнӓ. Эц-
сн,	ргт одсн,	кесгӓс нааран зӓньг уга. Нег унтад сер-

Дууспм ГЪаРн Дӧнъ авад ус халулдж, толгъагъан угъадж ^аМап ан*- ХаР герллӓ Буль гертӓсн гарч йовхар баана.

tag гРан йовхан келджӓхш. Нигт хар ӱсӓн гӱрдж дууДжгтӓн тогъшлулад авсн цагт, герин ӱӱднд эргдж

191

ирӓд зогссн машинӓ ӓ гарв. Эк дӱӱнрнь ююгъинь чигн медджӓхмн уга, Буль гарч зулхар ӱӱд тӓӓллгънлӓ хойр немш салдс ордж ирв. Автомат зӧрӱлчкӓд, таргън шар

немш хӓӓкрв.

— Хеңде хох! Руки вврех! доннер веттер! Кальмюкише девушк—партизан! Я тебе показайт партизан!.. Азд бузр хойрар хӓӓкрӓ бӓӓдж, кӱӱкнӓ ӧрчднь автомат зӧрӱлчкӓд, нӧктдтӓн келв:

— Негдж! Бийӓснь авн экл. Геринь йораларнь тонъ-

гъалгъад, бутхачад негдж!—гидж немшӓр келджӓнӓ. Гер негджӓд, газа бӓӓсн аргьс хольвлдж негджӓд,

катг эргӱлӓд будн-цанъ кегъӓд иртл ӧр цӓӓв. Герин ӧӧр хӓргӓд ирсн улс дала, нургълдж кӧгшд кӱӱкд хойр.

Хойр гаринь арднь кӱлчксн, Булиг чичӓд-тӱлкӓд герӓс гаргъдж машинӱр авад ирв. Эн хурсн улс Булиг ӱзн таняд, бӓргддж одснднь, ода ямаран ӱӱл болхинь медсндӓн, икӓр санань зовджацхана. «Кӧӧрк, ода алдршго болвч!», «Наснтн ахр болцхатн, кезӓ немшнр чилдж, кезӓ манд амр ӧгхмт?». «Галу-шову, гаха, мал ӱлдӓджӓхш, ода партийн улс, комсомолец улсиг хӓӓгъӓд, бӓрдж ав-

чана, кезӓ уга болхм эдн?». «Удх угат, ганцхн Буль биш,

нанчн ирх, Улан Церг ордж ирх»— гисн кӱӱндвр сонъсг-

дна. Кӧгшднь, Булин гарсн-тӧрснь ууляд, шугшад бӓӓв. Тер хоорндан Булиг автоматин хундгар чичӓд машинд кӱргчкв. Кӱчӓр суулгъхар седсн бийнь, хӓрӱ эргӓд Буль келджӓнӓ:

— Нанд бичӓ гундтн, эднӓс бичӓ ӓӓтн. Эдн удан эзн болшго, наснь удлго чилх. Улан церг ирх! Аргъта болх-

ла, эднд хоран хальдатн, неджӓдӓр алад бӓӓдгин аргъ хӓӓтн!..

Немшнр буугъар цокад, машинд кӱӱкиг авч хаяд, гӱ-

ӱлгӓд-йовдж одв. Арднь ӱлдсн улс, уульхнь ууляд, шуукрхнь шуукрад, эн кӱчр йовдлин тускар кӱӱндвр кегъӓд. неджӓд — хошадар тарцхав.

* * *

марив Элстин ар зо деер гарад ирв. Гарнь кӱлӓ-

ур кӱӱкнӓ ӧӧр автоматан бел кечксн немшнр хоорндан

кӱӱндӓд, тӓмк тач йовцхана. Буль эднӓ		кӱӱндсинь, ю
келсинь тӧртӓн авч йовхш.	эн	билтӓлв», —
Ода энъкр балгъсан сӱл ӱзджӓсм
гидж му сандж йовна. «Балгъсн икӓр	хамхрдж. Мини

кодлджӓсн музей тер. Мана асхнд оч джиргъл кедж йов-

198

сн паркнь эн, холас дӱнъгӓгъӓд бӓӓдг исполкомин цагъан гернь тср. Ода цугинь эн немшнр эзлджӓх. Иткдж оолхш! Иигдж бӓӓх зӧв уга. Цагтн ирх,— зулхт! Тавгтн

газрт кӱрлго тер тссрмин ӧӧгӱр сӓӓхн кевтӓ гарч зулхт. Ьокхиннь ӧмн бадрджанат! Тамд унхнннь ӧмн, джиргъ-

ДЖанӓт! Иигдж болдм биш!» — гидж аралддж йовна.

fi..„ длго машин тӱӱрмин ӧӧр ирдж зогсв. Герин подвалд

оаасн камерт авч ирдж орулв. Ӱӱдн хаагдсна хӧӧн, харнъгъу камерт шнлтӓд хӓлӓгъӓ бӓӓтл, нег цӧӧкн-багъ- чуд бӓӓснь ӱзгдв. Таньдг кӱн уга. Кӱӱндсн ӱгинь сонъсад

„ тл> зӓрмснь талдан отрядар йовсн улс, кесгнь олн зусн учрар суусн улс болдж гарв.

Нег цӧӧкн хонгт Булиг немшнр кӧндӓсн уга. Эн сурлгъанд одад ирсн улс мел улан тӱӱмр болад, цустад, шархтад ирцхӓнӓ. Цокдгнь улм икдӓд бӓӓнӓ. Шархинь угъагъад, кснчрӓр боолцад, болсарн, чадсарн нӧкдмӱд-

антД?нъ болад бӓӓв.

ТУӰрмин зӓнъгнь иим: таньдгас, Багъ-Чонса кӧгшн

оммунист Бонан Нӱӱдлӓ бӓргддж. Сурлгъагъан зӧргтӓ

кевар огч, сӱртӓгъӓр, коммунист кевӓр. Советин йос, тӧриан дурлад, сӓӓхн кевӓр ӓмӓн ӧгч.

йо 1родцк Ра,юнд урднь комсомолин райкомин сеглӓтр бӓпСН АДУЧНН х$°ч паРтин даалгъврар ӱлдӓд, немшнрт

новДт>К’ $ас алгдджБульла нег отрядт йовсн Хахлы- „0 а Тамара комсомолин йосн болд зӱрктӓ ӱрн кевтӓ,

тӓп'гГЬ"1а нӱчртнь берк кевӓр тесдж бӓӓдгдж. Тедӱ мечигн°ИИаН бӓрджӓхнь Косин Володя, Алехнн Женя, нань мгт УЛС‘ Партизан улс толгъалдж йовсн «Улан хальШап УРДнь РеДактор бӓӓсн Адучин Бадм бас берк зӱркн

дакд Х-МУ Юм Ӱздж> элдӱ кевӓр тесдж бӓӓдгдж. Нег кӱлӓН< - ИИ хӧ°н Булиг сурлгъа авхар дуудулв. Сурлгъа

тӱпӓГЪлӒ СУУД« тоолдж авсн зурань иим билӓ: «Госна НрасӒ ораунинг бӓӓх. Сурлгъан деер немшриг ик ахлачдг апНегинь хадж алхар седхлӓ, гартан зертӓ-зевтӓ йов-

ӓсңь г уга’ ӰзчкхСурлгъана газртнь кӱрчкӓд, тӱрӓгъ-

ШгОв гУГЪЛаж автл бас бӓрчкх. Иигдж би юм кедж чад- Х°рТң Ьо^чн, ӓмӓн кимдӓр ӧгч, ӧнъгӓр ӱкдж болшго.

рӓс Гаас Негипь дарвчн немшт гару. Тигӓд яяхмб? Каме-

гъд туусн цагт нег юм кех кергтӓ. Тооднь йил-

Хойп ОДа ӓмд эндӓс гаРч бишв».

тУӰРми^ авто^атта немшнр ӧмн ард хойртнь ордж авад,

«Tvn-—-Ивӓ А°тРагьур туугъад гарв.

УРУлад ардкинь хаслч, дакад ӧмнкм хӓрӱ эргӓд

199

иртл ӧмнӓснь хадж болх»—гидж санн, госна тӱрӓгьасп

браунинган шӱӱрӓд авад, хӓрӱ эргӓд ирхлӓ арднь йовсн немш гавшун кевӓр гӓрӓдӓд, автоматар Булин гарар цокдж браунингинь ӧсргв. Эн шууган болсар, олн немшнр гарч ирлдӓд, кӱӱкиг чирӓд, гаринь мошкад авч одв...

Ӧдр болгън сурлгъан, ӧдр болгън цоклгън. Сурлгъ-

ан — цоклгън — камер... Сурлгъан — цоклгън — камср. Ӧдр кезӓ чилснь, сӧ кезӓ эклснь медгддгӓн уурв.

... Нег серӱн сӧ, ӧр ӧӧрдсн цагла, кесг камсрин улсиг кӧӧдж гаргъад, бӱтӱ машинд орулв. Машин дӱӱрсн цагт немшнр ӱӱдн талнь суудж авад, Элстин ар зо хӓлӓгъӓд, аэродромин ӧӧгӱр гӱӱлгӓд гарв. Эдн заагт Буль бас йов-

на. Зоогъин ар кенд бӓӓсн гӱн улан зуухин амн деер

ирдж машин зогсв. Буусн улсиг зуухин амнд зерглӱлӓд зогсав. Ӧр цӓӓгъӓд, ӧдр болв.

Амдач орсар немшин заргъин «шидвр» умшджана. «Эн фюрерин ӧмнӓс боссн бандитнриг... Гитлерин нерн

деерӓс... Адучин Бадмиг... Алехин Евгениг... Цуугатин Булиг хахм»... Эн «шиидвриг» кӱн сӧнъсджахш.

«Бидн цугъар коммунист, комсомолец улсвдн тӧрскн орн-нутгин, Хальмг танъгъчиннь тӧлӓ ӓмӓн ӧгчӓнӓвдн. Мана нерн даргдх уга, мана кесн юмн ӱрх уга. Мана це­ рг ирх! Немш фашистнр ӱкцхӓтхӓ!» гидж партизанмуД хӓӓкрв. Машидин ӧӧр даралдад зогссн взвод салдсмуД

автоматсан бел кегъӓд зогсв. «Хатн» гисн командла урлдад автоматин ӓ нирджнънв...

...Ӧргдӓд гарсн алтн шар нарна герлд зуух дӱӱрсн улсин цогцс ӱзгдв. Эдн дунд хӓвргъӓрн туссн Буль кевтнӓ. Кезӓнък кевтӓн зург мет сӓӓхн. Ӧргн хар кӱмсг, го сӓӓхн хамр, гӱрӓтӓ хар кӱкл, арчсн альмн болсн улан халх. Мел унтсн кӱн. Герлтӓ чик хаалгъар йовлальч, болвчн, хаалгъчн ахр бӓӓдж. Зуг, эн чини гем биш, чамд бурута юм гаргъсн йовдл уга. Хальмгин комсомол нег

ӱрӓн чамаг, Буль, мартшго.

Элст, /957 дж.