Кедү, һашудж аавм Кеер нүлмсән асхсмб?

Кишг наси хойран Кенд үлдәхәр седсмб?

Хәәртә ахнрм энв Хойр төгрг алтнлмб, Залу дүүвр насндан

Зарцин тушад боогдмб?

Баахн насни бийим Байр җирһлм яһсм? Теегип цецгә мет Тер цагм геедрсм?

мөик орчлңгин герл мипи герт тусхий?

Санаһим дахсн шин

Сарҗңгнсн бишмүд үзгдхий?

Шуукрсн салькн хурдлҗ Шуһуд гедлзәд дуулв, Теегт саначрхсн күүкиг Тер саатулсн болв.

— Чидләсм үлү санан Чееҗдм юңгад учрв? Игҗ күүкн ухалн

Идшлсн малурн адһв.

Күүкнә сана соңссн Күүпә ә һархш, Идгтән адһсн малмуд

Энүгүр хәләхәр седхш.

ҺУРВДГЧ БӨЛГ

Зеегтә хойр нүднь Зелләд нүлмсәр дүүрнә,

104

Теркә күукнә зүркнь Төмр мет хатурна.

Авһнь, ахиь сахньлдад Арһул күүндврән кенә,

— Ард үлдсн —хаҗһрл Адһс гихм — болна.

Зүсвр эднә үгмүднь Зүгәр, теҗгәр келгднә,

Буденный, Городовиков гиснь Болһасн чикнд соңсгдна.

Күүкн алң болна, Күүндврт чикән өгнә; Акад шин нердв Альдаран адһмл ирсмб?»

— Хамг зовлн—жирһлитн

Хувацдг эс билув, Нама эс иткнәт Нууһад юнгад бәәнәт?

Туста, кергтә төртн Тандан буру гихийв,

Күндтн тушг болсн Күүкн дүүтн эсийв?

Иигж Нарма кевшәд Ирәд өмпнь сөгдв, Авһ ах хойраннь Авлгдсн зүркинь эзлв.

Өнчн дүүһән һундаж Өөлүлж үлдәхнь хатурв,

Зөв — учран медүлж Зәңгин тәәлвр келлдв.

— Алдр Ленин һардад Әрәсәд революц босхж, Улана йос тогтаһад Угатя улст өгч.

105

Хортна үлдл гаслхм Хотарн негдтн — гнҗ, Бахта йосан харсҗ

Батлҗ бәрхинь дуудҗ.

Цагнь ирәд зулсн Цаһачуд шуһуһар бултҗ,

Хаана йосан харсҗ Хорлтан кургхәр өшәрҗ.

Эднә унгинь таслҗ Эврә теегән сулдхкар Отгин залус цуглрад Оларн цергт мордҗ.

Бидн, бас гичкәд Баах ахнь саначрхв,

Өнчн дүүһән герт Үлдәхдән харм төрв.

Терүг соңгссн күүкн

Тоолврт соньмсҗ үзгдн, Санамр ахнртан генткн Санаһан иигж келв:

— Өнчнә хүвд төрләв Өрчдк эүркм хатурв, Күүнә мууд өсләв Кузүцә зовлңгм герч.

Теркә насндан үзсн Тер зовлңгм болх, Ахнр танан дахнав,

Алвтан харсхд морднав.

Насм уйн болдв, Нам арвн долатав. Күүкн болж, ахнран

Күүнд келүлхм угав.

Хотна ховч гергд Ховлад чигн кслх

«Күклтә күүкн цергт Күргсәд мордв»—гих.

106

Бат ээжәс төрсндән

Барун җолаһаи эргүлхв. Хәрҗ мснд мрәд. Хәрүһинь тегәд келхв.—

Эврә дурар сурад Эрвп Нарма мордэ. Баахн күүкнә зөргәр Баатр тууҗ эклв.

ДӨРВДГЧ БӨЛГ

— Насм уйн болдв, На.м арвн долатав. Күүкн болж ахнран Куүнд келүлхм угав.

Сурэран күцсн күүкн Сууж тергәр һарв. Хальмгуд цуглрсн һазрур Хамутников командирт лрв

Тавтан тахшсн күлгднь Толһа—саңгнадан кеернә, Татур — олң чанһднь Тавшн цеглҗ наадна.

Пемгн хувцар кеерсн Цергә залус үзгднә, Зер — зевнь гилвксн

Зерглдсн, байрта инәлднә.

Куүкн ирж болад Көөуд хоорндан шнмлднә,

Харм төрҗ өкәрләд Хамутников сана өвднә.

— һал туүмр гидгчнь һарута—орута болдм,

Сайг — сарл күлгчнь

Сахньсн, килмж хәәдм..

Хард бичә ухалич

Хар угзһим меднч.

107

Хүрмин — нәр ХӘӘНЧ? Хортна дарнх энчн.

Хойрас негнь хоцрх: Хортн, аль бидн. Аштнь мана күиәх — Андһарнь церги-н тиим.

Көркхн эрк һарчнь

Киитн селмд бершх,

Күүкн таалвр зүркнчнь Күүиә әмнд, -урсх —

Иигҗ командир ксләд Энүг сөрхәр седв...

— Уга гнҗ күүки Үгинь чимлҗ хәрүцв—

— Аав болсн тандан, Алтн селвгдти хансв, Зөвтән маһдлсн нандан,

Зөрг урһаҗ медтн.

Дурта күлгән өгтн Дөрәһән алдхинь, марһнав, Эрвңг күүкнм мартп,

Эврә цергчд сантн...

Теегин өнчн күүкиә

Тер үгд бахтад,

Хамутников, Кануков хойр.

Халурхж хоорндан хәләлдв.

Хажудк суусн үүрмүднь Халун үгднь байсв,

— Күүкн, йоста күүкн Күүкнә зөв — боллдв.

Наар, Нарма наар Наган белг — гилдв...

Нарнд наган гилвкв,

Нарман ташад зүүгдв.

!0в