Август сарин арвн

Көвүдән сурһад суунав.

Дән чиләд уга бәәж. Мавахс нүүһад йовад бадцхадә. Өдрт хойр, һурвн эшелон давҗ һарна.

Яп-онла да босх-сн боәнәвидп. Эн дәәнд орх зөв манд

бәанү? Дегәд сәахн б»ән». Японь — Гитлерин союзник. Дорд үзгт ним хортн бәаж маниг амра-ш уга.

Сталинград немш диилсн болхла, Я-понь ман тал дә-

врх бәәсмн. Арһнь уга болад торсн улс.

Дәкад өөрхн тууҗ авад хәләй. Гражданск дәәнд, тедниг кен дуудла? Эврәи ирәд, мана Дальний Востокгкеду аюл татв! Серто Лазог әмдэр кен паровозин һалд ханҗ. шатала? Тедн.

1929 җил болсн д»н— бас теднә һар. Түүнә хөенньХасан, Халхин-Гол.

Эл туск төр санад оркхла, эдплә эс дәәллдг эсв уга болад бәәнә.

Дэн чилад уга бэәҗ. Цуг делкэд төэкнлт иртл—Япо- ниг каарулхла, тсгәд ирхмн.

— Дан-дажт дәкҗ эклшго болдгар, дәәсән дәәләд ирит! Мана баатрмуд, өморән’

Август сарнн херн

Сай цергтә Япона квантунск әәрм талхм-там болад^ үкдгнь үкәд, омднь кел бәргдәд хуурв. Японахп диилгдв. Эврә энкр оргыиутгт, алти делкәд, төакнүп җирһл

у*чрв.

СҮЛ КЕЛХ ЦӨН АМН ҮГ

1

1957 җил Сарпуль балһснд ирүв. Теднә бичәчнрин

парвлянд күр кеҗәһәд, стол деер кевтсн альманах авч умшув. Бичсн улсинь хэләхлә, «М. М. Маслов» гиҗ нег статьяд барлата.

—Эн Мнтрофаи Макарович болхий?— гиҗ соньмсув. Мөн. Та таньдвт?—гиж нег бичач келж»н».

—Таньдув. Цсргт хамда-н йовлавидн. Альд эн б»ә-

н»?

— -Сарпулин Суворовск учнлишд багш бэәнә,— бәл-

җана.

Теркевтән хатрад һарув. Ирхлә, урок өгчәж. Күләһәд, тәмк татад, коридорт йовад бәәнәв. Тиигжәтл, нег маштг хар майор һарад аашна. Үзн таньчкув.

— Митрофан!

342

Бас үзн таньв. Теврлдәд үмслдввдн.	уга		......;
Тер өдрин өрәлд, сөөнь дуусн унтл			күүңдвидн.
Үүрм;-г.ер-*бүлтә. Көвүн күүкн хойрта.	..	.:
Германя дә чиләһәд, Япопа дәәнд орлцад, ода энд
нрҗ церглҗәх-нь эн болҗ һарчана.			" ..
Хөень цергәс бууһад, м-ана Хальмг пединстйтутд нрж
багшлла.	•	/	'

Бас нег Масквад йовҗ йовхла, зөвәр махта-шөлтә маштг шар залу харһв. Шилтәд хәләхнь Иван Манд-

жиков болҗ һарв. • • Харһлдад, кеогтән күүндәд сууввидн.-Дәи чилсн хөөн

ах Лёйтенант Манджиков Казань балһснд ирж бәәршҗ.

Гер-мал болад, сән сәәхн бәәдгж. • Москвад ода номин кандидат нер авх диссертац хар-

<сха'р’йрж. Иигәд бас нег үүрән олҗ авув.

Иван Нимгирович Манджиков, хөөннь экономнческ науксин кандидат болад, Хальмг госуниверситетин доцент/болҗ көдлҗәлә.

■3

Хойр җил өмп Чита гидг балһс орад ирүв. Алексей Озорннн буәсн хайг күүнас авлав. Володя Мигуновии

зәнг бас сонса йовлав.

Хойраһйнь телеграм.м өгәд дуудулҗ авув. Хоюр-н эрүл-менд, гертә-бүлтә күүкдтә-шуухттаһан сән-сәәхн бәәцхэнә.

Ма һурвнг — хамдаң Сталинградт йовсн ветеранмуд гиһад, телевизорар үг келтхә гиж. дуудул-в. Асхн телевизорар күр кевүвидн.

Сталинградт, октябрин дәврлдәнд орад, нерән дуудул-

•сн, арвхн нәәмта Виктор Баранов1скийин тускар -би келҗәнов.- Күүрэн чиләһәд, һарч йовхла, нег күүкд күн манд цаас өгчәнә. Түүнднь телефона номер баәнә.

-=■ Эн телефоһар җиңнүлтн гиҗ сурла,— болҗ күүкд күн келҗәнә. Авад җиннүлвидн.

—Барановский,— болҗаиа.

—Виктор Барановский?

—Викентий Барановокий. Таниг телевизорар үзәд, <5и бас танюв.

Тер болҗ күүндәд, гостиницд харһх болад һарвидн.

Маниг гостиницд күрәд ирхли, өмнәс бидн ендр хар залу һарч ирәд:

— Барановский,— болҗана.

343

Теврлдәд гостиницүр күрәд ирүвидн. Тер сөәһән бас

кесттән күүндвидн.

Би фронтовой тетрадян умшад, сүл бичг Воронежск фроитд йовад авсан келәд, бичвр үзүлүв.

— Цуттан чик,— гиж Ьарановокий келв.

Бидн Виктор гидг бәәсн, йосн нерпь Викснтий

Викентий Трофи-мович Барановский.

Сталинградт күндәр шавтад, .косгтән госпитальд кевтәд, цергт йовҗ чадшго болад, совхозд көдлсн бәәж. Түүнә хөөннь институт чиләһәд, ода геолог көдлҗ бә.о-

хнь эн болжама.

— Викентий, тиигхд бидн чамаг орденд тәвләеид;’.. Улан Туг орденд. Чи орденән авл-ч?

Авч. Зуг ардаснь көөлдә-көөлдәд йовж, хойр жил болад орден эзән олад ирж.

Владимир Мигуиов келҗәнә:

— Би дәәнә хөөн Җеня Мусатовиг үзүв. Подполховник нертә йовна.

Дәкәд таиьдг-үздтаи санвидн. Советс-к Союзин Герой

Епифан Нагаев Одесса балһсна ца хорж. Федор Глад-

ких Урал тал металлург болсн зәңгтә. Урал тал Николай Николаевич Шардаков йовх зәнгтә.

Советск Союзин Герой Василий Романович Сисоев

— Крымд боәдгҗ, Георгий Засухин — Орша балһюнд көдлдтж. Петр Бараиов, Василий Смирнов, Эдита Ари-

сон нань чигн кеег улс Москвад боәнә. 4

Дәәнә хөөн киргиз һазрт хөдлҗәһәд Махмуд Султановта харһув.

5

Манджиев Убушас дәәнә хөөн нег бичг авлав. Цер-

гәс һарад ерк-бүлтәһән, Ачинск тал йовҗ одсн билә. Ода зәнг уга..Әмд бәәхнь хәәһәд ирх күп бнлә. Зәнгиь— көвүднь әмд-менд көдлж, йов.х бәәдлтә.

6

Хойр икр, Советск Союзии Героймуд Яков болн Дмитрий Луканины фронтас әмд-менд хәрҗ ирцхәж. «Огонөк» журналд дәәнә хөөн зургнь һарла.

Түүнә хөөннь эврә селәндән, Калужск таңһчд көдлж

бәәхәр соңсгдв.

344

7

1973 җнлин февралин хойр шинд Сталинградт ик диилврин һучдгч өөн болв. Аль-бис һазрас әмтн — фронтовикүд ирцхәв.

Букл хөрн долан делогаң ирв. Москван, Ленингра- ,.дын, Украинә, Белоруссин. Мана хальмг делегац намар ахлулж, йовулв.

Кировск районд, Бекетовкт байрин хург болв. Мана 64-гч әәрмлн генерал, сфицер, салдс улс ирцхәв. Әәрмин Вюенн Советин член йо&сн 3. Н. Сердюк, әәрмин штабин начальник генерал-лейтенант Ласкин нань чигн улс босҗ йөрәлин үг келцхәв. Мана делегацин нерн деерәс нанд үг өгв.

Мамаев Курганд бәәх мемориалд одж мөргвидн. Сталикградт хорсн кесг улсин нерн бичәтә бәәнә.

Түү-вәс 145,5 темдгтә өндрт нрүвидн. тер өндр Лы-

сая.Грра гидг нертә бәәҗ. Тенд әмән өгсн мана баатр-

мудт. бумблв тәвсп бә-жә.

Мана әә.рмин командующ йовсн, генерал-полковник

Щумилов Михаил Степанович ода Москвад бәәнә. Бо-

.лв ик нәәрт ирҗ чадсн уга.

. Мана доладгч. корлусин командир Горячев Сергей Гераеимович Киевд бәәдгҗ. Тер цагт мам.а 93-гч бригадын командир йовсн Галай Николай Захарович Одес- •са балһснд бәәдгҗ. Хоюрн чигн нәррт ирҗ чадсн уга.

Д.елегац болһн Сталинградын дунд бәәх баатр улст

тәвсн.бумблвд цецгәтәвүвидн. ...

Ста.тинград-Волтоградөмнкәсн сәәхн балһсн бодҗ. Күчтә шар цоохр бәәшн.гүд, цецгәһәр сәахрсн про-

•гспектс, келдг үг уга соәхн.

Һучн жил өм.п Ельшанкас экләд, вокзал күртл йовсн, нег чигн деевртә гер уга б-илә, цугтан хамхрад хуур- •сн. Тер цагт сандг биләв: ода кезә ни-м 'нк балһс тосхҗ-

босхҗ авхм болхв?

. Советск улс тосхад-босхад авв! Волгаградм бидн ода

—‘брң-нутгт нег снәхн гисн балһснь. Фнр нерән дууду-

лж, омг манд кезәд чигн өгч йовх болтха!

■8

Аш сүүлднь, кслхнь иим. Мана 92-гч гвардейох стрел-

.ков дивизь Кривой Рог балһс сулдхсндан — Криворожский.нер зүүсмн. Х«өннь кесг дәанд орад,' Боигар орннутгин һазр сулд.хад, тенд дәәһан чиләж. Мини церглҗ

йовсн эн дивизим 282-гч гвардейск полк -Варн балһс Ьулдхсядан Вариск полк гисн нер бас-зүүсн бәәҗ^

3-5