из электронной библиотеки / 929720919579268.pdf
.pdfmane – утром |
лица |
|
maneo, ēre 2 – оставаться |
||
mano, āre 1 – течь |
|
|
|
|
|
|
NB! |
Ob eam rem – поэтому. |
|
|
Quā re = quare – почему, поэтому. |
|
|
Res secundae – счастье. |
|
|
Res adversae – несчастье. |
|
|
Res gestae – подвиги. |
|
|
|
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Определите тип склонения существительных по
словарным формам: |
|
|
|
|
|
legatus, i |
m |
opus, eris |
n |
humus, i f |
|
salus, ūtis |
f |
populus, i |
m |
vultus, us |
m |
locus, i m |
virtus, ūtis |
f |
palus, udis |
f |
|
lacus, us |
f |
populus, i |
f, m |
mundus, i |
m |
impulsus, us m |
vulnus, eris n |
cursus, us |
m |
2. Определите падеж и число словосочетаний, переведите каждую форму на русский язык:
1) status praeteritus; statui praeterito; statu praeterito;
2) modus alter; modus alterius; modui altero; modum alterum;
3) vultus tuus, vultum, tuum, vulti tuo; vultus tui, vultu tuo; 4) quies magna; quiei magnae; quie magnā; quiem magnam.
3. Просклоняйте:
Lacus profunda ; portĭcus alta ; dies felix.
4. Переведите на русский язык:
Domus Romāna
131
Domicilia Romāna aliter aedificabantur, quam moderna.
Domus multōrum Romanōrum parvae erant. Roma antīqua non multas pulchras domos habēbat ante aetātem imperatōris Nerōnis. Divites Romāni non in urbe, sed in oppidis Romae finitimis et in oppidis ad mare sitis pulchras domos et villas habēre malēbant. In media parte domus Romāna atrium erat, quod cubiculis aliisque cellis parvis et angustis circumdabātur. Tectum atrii apertum erat et omnes aedes luce istā illustrabantur. In medio atrii impluvium erat, quod aquam imbrium per foramen de tecto manantem colligēbat. In atrio olim focus erat, quo familia conveniēbat atque pater familias mane amīcos et clientes salutābat. Simulācra deōrum et imagines avōrum clarōrum atrium ornabant. Porticus amplae et fontes atria multārum domuum divitum ornābant. Aedes, ubi Romani cena habebant, triclinium nominabātur. Ille atque pulchre ornatum erat.
In muris picturae variae cum floribus, fructibus et simulacra deōrum erant.
Урок 13. Времена системы перфекта.
Perfectum. Plusquamperfectum. Futurum II.
Активный залог.
Времена системы перфекта
Cистема перфекта включает следующие времена:
Perfectum, Plusquamperfectum, Futurum II (secundum).
Соотношение времен системы инфекта и перфекта может быть представлено следующей схемой:
Система
132
инфекта |
Imperfectum |
Praesens |
Futūrum I |
|
|
|
|
Система |
|
|
|
перфекта |
Plusquamperfectum |
|
Futūrum II |
|
Perfectum |
|
|
|
|
|
|
Значение времен системы перфекта:
1)обозначают действие в его завершенности;
2)кроме абсолютного значения времена системы перфекта имеют относительное значение:
Perfectum может выражать предшествование к
Praesens:
Dixi = Я сказал.
Exēgi monumentum = Я воздвиг памятник.
Plusquamperfectum употребляется обычно в придаточных предложениях, если в главном стоит
Perfectum или Imperfectum:
Senatōres Romāni Ciceronem consulem patrem patriae nominavērunt postquam civitatem Romānam servāvit, = Римские сенаторы назвали (провозгласили) консула Цицерона отцом отечества после того, как он спас римское государство.
Futurum II употребляется в придаточных предложениях, если в главном стоит Futurum I:
Respondēbo tibi, sed non ante, quam tu ipse mihi respondĕris = Я отвечу тебе, но не раньше, чем ты сам напишешь мне письмо (ответишь).
NB! Все глаголы, независимо от типов спряжения во временах системы перфекта спрягаются одинаково.
133
Формы |
действительного |
залога |
времен перфекта образуются с и н т е т и ч е с к и м |
путем: с |
помощью суффиксов и флексий, присоединяемых к основе перфекта.
Правила образования основы перфекта:
1)основы на -vi-
глаголы I и IV спр.: ornāre – ornāvi; audīre – audivi; некоторые глаголы III спр.: quaerere – quaesivi;
2)основы на -ui-
большинство глаголов II спр.: habēre – habui; docēre – docui;
studēre – studui; monēre – monui;
3)основы на -si-
глагол IV спр. sentīre
глаголы III спр. с согласными c, g, t, d, b
NB! Ассимиляция согласных:
c, g + si = xi ducere – duxi ; regere – rexi ;
t, d + si = ssi |
sentīre – sensi ; cedere – cessi ; |
b + si = psi |
scribere – scripsi ; |
4)удлинение корневого гласного:
некоторые глаголы II, III и IV спр.: vidēre – vīdi; movēre – mōvi ; legere – lēgi ; venīre – vēni;
5)чередование корневого гласного: ǎ > ē
глаголы III спр.:
agĕre – ēgi; capere – cēpi; facere – fēci; jacere – jēci;
6)удвоение начального согласного основы: do – dĕdi; mordĕre – momordī;
curro – cucurrī
7)перфект с простейшей основой:
statuo – statui ; verto – verti.
134
NB ! Формы перфекта неправильных глаголов:
sum – fui |
|
eo – ii |
adsum – adfui / |
volo – volui |
fero – tuli |
affui |
nolo – nolui |
confero – contŭli |
prosum – profui |
malo – malui |
edo – edi |
possum – potui |
|
|
|
|
|
О б р а з о в а н и е ф о р м а к т и в н о г о з а л о г а
|
|
|
Perfectum ind. actīvi |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-i |
-ĭmus |
|
|
|
|
|
Основа перфекта + |
-ĭsti |
-istis |
|
|
|||
|
|
|
|
|
-it |
-ērunt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Образец спряжения |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
ornāre |
|
facere |
|
|
vidēre |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ornāvi |
ornāvĭmus |
|
feci |
fecĭmus |
|
vīdi |
|
vīdĭmus |
|
ornāvĭsti |
ornāvĭstis |
|
fecĭsti |
fecĭstis |
|
vīdĭsti |
|
vīdĭstis |
|
ornāvit |
ornāvērunt |
|
fecit |
fecērunt |
|
vīdit |
|
vīdērunt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Уп р а ж н е н и е 1 . Выберете из перечня указанные формы глаголов:
1 л. ед.ч.: cantavit, cantavi, cantāvisti, cantāvero, cantaveram; 2 л. ед.ч.: dedisti, dedimus, dedērunt, dederas, dederis, dedistis;
3 л. ед.ч.: studui, studuisti, studuit, studuerant, studuerit, studueris; 1 л. мн.ч.: duxi, duxistis, duxerimus, duxeratis, duxerant, duxeramus;
2 л. мн.ч.: servivisti, serviveras, serviveris, servivis, serviveritis;
3 л. мн.ч.: finivisti, finīverunt, finīvit, finiverat, finiverit, finiverint.
Уп р а ж н е н и е 2 . Проспрягайте в Perfectum ind. Activi: appello, appellāvi, appellātum, appellāre 1 – называть
struo, struxi, structum, ere 3 – строить
135
deleo, delēvi, delētum, delēre 2 – разрушать restituo, restitui, restitūtum, restituere 3 – восстанавливать promitto, promissi, promissum, promittere 3 – обещать
Plusquamperfectum ind. activi
|
|
-m |
-mus |
Основа перфекта + |
ĕrā + |
-s |
-tis |
|
|
-t |
-nt |
|
|
|
|
Образец спряжения
ornāre |
facere |
vidēre |
|||
|
|
|
|
|
|
ornavĕram |
ornaverāmus |
feceram |
fecerāmus |
vidĕram |
viderāmus |
ornavĕras |
ornaverātis |
feceras |
fecerātis |
vidĕras |
viderātis |
ornavĕrat |
ornavĕrat |
fecerat |
fecerant |
vidĕrat |
vidĕrant |
|
|
|
|
|
|
У п р а ж н е н и е 3 . Проспрягайте в Plusquamprf. ind. activi:
appello, appellāvi, appellātum, appellāre 1 struo, struxi, structum, ere 3
deleo, delēvi, delētum, delēre 2 restituo, restitui, restitūtum, restituere 3
promitto, promissi, promissum, promittere 3
Futurum II ind. actīvi
|
|
-o |
-mus |
Основа перфекта + |
ĕr(ĭ) + |
-s |
-tis |
|
|
-t |
-nt |
|
|
|
|
Образец спряжения
|
ornāre |
facere |
|
vidēre |
|
|
|
|
|
|
|
ornavĕro |
ornaverĭmus |
fecĕro |
fecerĭmus |
vidēro |
viderĭmus |
ornavĕris |
ornaverĭtis |
fecĕris |
fecerĭtis |
vidĕris |
viderĭtis |
ornavĕrit |
ornavĕrint |
fecĕrit |
fecĕrint |
vidĕrit |
vidĕrint |
|
|
|
|
|
|
136
У п р а ж н е н и е 4 . Проспрягайте в Futurum II ind. Activi:
appello, appellāvi, appellātum, appellāre 1 struo, struxi, structum, ere 3
deleo, delēvi, delētum, delēre 2 restituo, restitui, restitūtum, restituere 3
promitto, promissi, promissum, promittere 3
Спряжение глагола sum, fui, -, esse
во временах системы перфекта
Plusquamperfectum |
|
|
Perfectum |
|
Futurum II |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
fuĕram |
fuerāmus |
|
fui |
|
fuĭmus |
|
furo |
fuerĭmus |
|
fuĕras |
fuerātis |
|
fuĭsti |
fuĭstis |
|
fuĕris |
fuerĭtis |
||
fuĕrat |
fuĕrant |
|
fuit |
fuērunt |
|
fuĕrit |
fuĕrint |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
Спряжение глагола |
|
|
|||||
|
possum, potui, -, posse |
|
|
||||||
|
во временах системы перфекта |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
Plusquamperfectum |
|
Perfectum |
|
Futurum II |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
potuĕra |
potuerāmu |
potui |
potuĭmu |
|
potuer |
potuerĭmu |
|||
m |
s |
potuĭst |
s |
|
o |
s |
|||
potuĕras |
potuerātis |
i |
|
potuĭstis |
|
potuĕri |
potuerĭtis |
||
potuĕrat |
potuĕrant |
potuit |
potuēru |
|
s |
potuĕrint |
|||
|
|
|
|
|
nt |
|
potuĕri |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
||||
У п р а ж н е н и е |
5 . |
Определите |
форму |
времени |
следующих глаголов:
Es, sumus, eram, fuimus, fuerant, fuerimus; absum, absumus, aberam, afui, afuisti, afuerint; possum, poteram, potuerint, potuisti, potuerat; adsumus, aderamus, aderunt, adfuimus, adfuerātis, adfuerint.
137
У п р а ж н е н и е |
6 . Выберете |
из |
перечня |
указанные формы глаголов: |
|
|
1)Imperfectum ind.act : accusat, accusabit, accusavit, accusabat ;
2)Futurum I ind.act.: mittit, missit, mittebat, misserat, mittet.
3)Perf.ind.act.: datis, dedisti, dabuntur, dederat, dabunt, dederint ;
4)Plusquamp.ind.act.: struunt, struxisti, struebant, struxerit, struxi ;
5)Futurum II ind.act. : ago, egero, egisti, agebam, egeram, agam;
Уп р а ж н е н и е 7 . Проспрягайте глаголы во временах системы перфекта в активном залоге:
appello, appellāvi, appellātum, āre 1 – называть aedifico, aedificāvi, aedificatum, āre 1 – строить struo, struxi, structum, ere 3 – строить
deleo, delēvi, delētum, delēre 2 – разрушать
restituo, restitui, restitūtum, restituere 3 – восстанавливать promitto, promissi, promissum, promittere 3 – обещать ago,egi, actum, ere 3 – делать
facio, feci, factum, ere 3 – делать
Уп р а ж н е н и е 8 . Переведите на русский язык:
1.Veritatem mihi dixit. 2. Fecĭmus, quod voluistis. 3. Socrātes, dum vixit, juvenis docuit. 4. Apelles pinxit Alexandrum Magnum fulmen tenentem. 5. Pythagŏras, dum fama est, primus se philosophum appelāvit. 6. Ad me vinīre promiseras, sed non venisti. 6. 7. Themistocles muros Athenārum restituit, quos Persae delevērant. 8. Horatio Coclĭti, qui Romam servavĕrat, Romāni grati propter audaciam ejus aeneam statuam collocavērunt. 9. Epistulam, quam scripsi, mittam patri. 10. Ascanius, filius Aenēae, Albam Longam condĭdit. 11. Medici antīqui multa de morbis scripsērunt. 12. Sine virtutibus nihil facere potuerimus. 12. Respondēbo tibi, sed non ante, quam tu ipse mihi responderis. 13. Democritus, cui pater ingentes divitias reliquerat, omne fere patrimonium suum civĭbus donāvit. Sine libertāte haec facĕre non potuĕrant. 14. Reliquias theātri, quod Augustus in Romā aedificavĕrat, hodie quoque
138
spectāmus. 15. Veni, vidi, vici (Caesar). 16. Fuit Troja!
(Vergilius.). 17. Feci, quod potui. 18. Dixi et animam levāvi. 19. Heri affuistis; hodie adestis; cras aberitis. 20. Nil sine magno vita labōre dedit mortalibus (Horatius).
СЛОВАРЬ-МИНИМУМ
absum, afui, -, abesse – не быть accipio, ere 3 – получать accuso, āre 1 – обвинять aedifico, āre 1 – строить aeneus, a, um – бронзовый ala, ae f – крыло
amplissima – огромный anima, ae f – душа appelo, āre 1 – называть arma, orum n, pl – доспехи
artifex, icis m – мастер, творец artificiōse – искусно, мастерски atque – а, также
audacia, ae f – храбрость avolo, āre 1 – улетать casu – случайно
cepit collŏco, āre 1 – беседовать colloco, āre 1 – ставить,
воздвигать cras – завтра
decido, cedi, cisum, ere 3 –
заканчивать, завершать deleo, ēre 2 – разрушать,
уничтожать
divitia, ae f – богатство doceo, docui, ere 2 – обучать dolum, i n – хитрость egregius, a, um – опытный,
include, si, sum 3 – запирать ingens, entis – огромный itaque – поэтому
jussu – по приказу
labor, ōris m – труд, работа levo, āre 1 – облегчать mare, is n – море
migro, āre 1 – переселяться minister, tri m – слуга mirandus, a, um –
изумительный
mitto, misi, missum, ere 3 –
посылать
mons, montis f – гора mors, mortis f – смерть mortalis, e – смертный murus, i m – стена nam – ведь
neco, āre 1 – убивать nil = nihil – ничто
obses, ides m – заложник pater, tris m – отец penna, ae f – перо
pervēniо, īre 4 – достигать pingo, nxi, ctum, ere 3 – рисовать postea – потом, затем
promitto, ere 3 – обещать propter – из-за, вследствие
139
искусный
erudio, īre 4 – воспитывать etiam – также, даже
excogito, āre 1 – выдумывать fama, ae f – молва
fugio, ere 3 – бежать fulmen, inis n – молния
gratus, a, um – благодарный heri – вчера
hodie – сегодня ignis, is m – огонь
imago, inis f – изображение incautus, a, um – неосторожный
quattuor – четыре
remigro, āre 1 – возвращаться respondeo, ēre 2 – отвечать restituo, ere 3 – восстанавливать retineo, ui, tentum, ēre 2 –
удерживать
satelles, itis m – спутник scribe, psi, ptum, ere 3 – писать scutum, i n – щит
servo, āre 1 – спасать
veritas, ātis f – истина, правда venēnum, i n – яд
virtus, ūtis f – мужество volo, volui, velle – хотеть
Aenēas, ae m – Эней, Троянский царевич
Alba Longa – Альба Лонга, древнейший город Лация Apelles, is m – Апеллéс, древнегреческий живописец Ascanius – Асканий, сын Энея
Daedalus – Дедал, строитель критского Лабиринта Democrшtus – Демокрит, древнегореческий философ Horatius Coclĭtus – Горáций Кóклес, римский герой Icarus – Икар, сын Дедала
Mīnōs, ois m – Минос, царь Крита
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Определите формы времени следующих глаголов:
a)possum, potui, poterat, poterit, potuit, potuerat, potuerit;
140