Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Скачиваний:
3
Добавлен:
20.04.2023
Размер:
2.21 Mб
Скачать

exstruebatur. Propterea quod incendia Romae saeviebant, Sulla, Augustus, Vespasianus Domitianusque templum renovabant. Ibi libri Sibyllae Cumanae a Romanis conservabantur. Templum quadratum, in Capitolio situm, tres cellas habebat. Mediam cellam Iuppiter Optimus jyiaximus obtinebat, reliquas primo Mars et Quirmus, postea Iuno et Minerva. A foro Romani Capitolium ascendebant, cum triumphum agebant, magnaque in pompa etiam spolia secum portabant et captlvos ducebant. Capitolium saxum Tarpeium habebat, unde Romani antlqui viros nefarious deiciebant. Iuno Moneta etiam in clivo templum habebat, ibi nummi a Romanis fabricabantur.

DE FAMILIA ROMANA

De familia Romāna ex libris virōrum Romanōrum doctōrum cognoscimus. Primum locum in eā vir obtinēbat. Sed in familia Romāna non solum dominus et domina, filii filiarque ipsōrum, sed etiam servi erant. Servōrum official varia erant: alii eōrum, catēnis vincti, agros in latifundiis colēbant, alii in ludis gladiatoriis exercebantur, alii domi ministrābant, alii fabri erant, ferrum, argentum aurumque formābant, alii alia faciēbant. Multi servōrum, praecipue Graeci, viri docti erant; ei errant scribae, medici er magistri liberōrum. Servi vitam molestam et miseram agebant; a dominis injusti puniebantur. Nonnulli servi injuriam dominōrum non ferēbant et contra eos armis pugnābant.

DE HERCULE

Iuno Herculi, Iovis et Alcmenae filio, invidens dracones puerum necatum misit. Hercules autem infans ea monstra necavit. Hydram Lernaeam Typhonis filiam cum capitibus multis interfecit et eius felle sagittas suas tinxit. Aprum Erymanthium occldit, cervum ferocem in Arcadia vivum adduxit. Aves Stymphalides in insula Martis sagittis interfecit. Diomedem Thraciae regem et equos quattuor cum famulo interfecit. Draconem immanem, qui mala aurea Hesperidum servabat, ad montem Atlantem occidit et Eurystheo regi mala dedit. Canem Cerberum ab inferis regi adduxit.

DE ROMULO ET REMO

191

Titus Livius, rerum scriptor

Romanorum, in libris suis, qui ―Ab urbe condita‖ appellantur, fabulam de Romulo et Remo, a quibus Roma condita est, narrat. Olim Albae Longae, in urbe Latii, fuit rex, nomine Numitor. Is fratrem Amulium habuit. Amulius regno Numitorem privavit et se regem declaravit. Rheam Silviam, Numitoris filiam, retinebat in atrio deae Vestae, cujus ministrae matrimonio se abstinebant. Tamen a Rhea Silvia duo filii nati sunt, Romulus et Remus, quorum pater, ut fama erat, Mars, deus bellorum, fuit. Amulius pueros servis tradidit, qui eos in Tiberim praecipitare debebant. Sed servi regi non paruerunt et pueros in fluminis ripa exposuerunt. Tum lupa, quae forte ex monte Capitolino descendit, pueros flentes invenit et eos lacte suo nutrivit. Postea pastor regius Faustulus pueros animadvertit et in casam suam portavit, ubi uxori suae educatum tradidit. Itaque infantes inter pastores educabantur et paulatim adolescebant. Postea Numitor auxilio Romuli et Remi regnum recuperavit. Post Numitoris mortem fratres urbem novam condere statuerunt. Itaque in Palatino colle, qui haud procul a Tiberi situs erat, arcem parvam posuerunt. Urbs a nomine Romuli conditoris Roma vocata est. Lupa, quae olim Romulum et Remum nutriverat, lupa Capitolina a Romanis nominata est. Quod signum urbi Romae datum est.

STATUTA BURSAE JURISPERITORUM

Nullus acceptētur in domum neque admittātur ad ponendum bursam nisi prius in Metrĭca Universitātis fuĕrit intitulātus et aliquantŭlum in artĭbus sit fundātus.

Item nullus suscipiātur in domum prius pro introitalĭbus det aureos duos contubernii seniōri, ad hoc venia seniōris domus obtenta et introitalĭbus solūtis, secus faciens locum in domo non habēbit.

Nullus etiam suscipiātur nisi promittat seniōri secrēta domus tenēre apud se et nulli revelāre sub poena fertōnis. Si secundo excessĕrit, puniātur in octo decem grossis, si tertio — excludātur. Juramentum sic recipiendum est: «Ego N juro domĭno provisōri et ejus seniōri ac successorĭbus oboedientiam et promitto Statūta servāre Bursam Canonistārum concernentia, bonumque

192

Communitātis promovēre, secrēta Bursae non revelāre persōnis extraneis. Sic me Deus adjŭvet et sancta Dei Evangelia».

Quilibet in dicta domo morāri desidĕrans singŭlis septimānis bursam ponĕre sit astrictus. Secundum consuetudĭnem exceptis infirmis, qui tamen seniōrem debent accedĕre et ei causas aegritudĭnem declarāre sub poena dupli. Bursa autem per unumquemque solvi debet feria sexta ante occāsum solis inclusīve. Si quis in diem sabbāthi distulĕrit, puniātur in duōbus quadrantĭbus, et si in dominĭcam, tribus quadrantĭbus et sic consequenter per additiōnem unīus quadrantis.

Ideo statuĭmus ut omnes et singŭli ad mensam silentium teneant, et lectūram audiant sine quibusvis clamorĭbus, detractionĭbus, vocĭbus et murmurationĭbus sub poena unīus grossi. Sic tamen ut si alicui vel aliquĭbus silentium per seniōrem imponerētur et statum non servavĕrit, secundum arbitrium consiliariōrum potĕrit exclūdi.

Item si quis seniōrem verbo scandalōso et contumeliōso vel quovismŏdo offendĕrit vel contra eum qualitercunque fuĕrit et de hoc victus exstitĕrit, de domo excludātur.

Si quis verbis pugnitīvis aut infamatoriis aut derisoriis altĕrum laesĕrit, et de hoc sufficienter convictus fuĕrit, parti laesae verbis deprecatiōnes faciat, emendam condignam juxta arbitrium seniōris et suōrum consiliariōrum et pro poena communitāti solvet 34 grossos.

Statuĭmus, quod libri bursāles quicunque sunt, in futūrum erunt, sub clave seniōris in testitudĭne serventur. Volŭmus tamen, ut quilĭbet librum alĭquem recipiens, se manu propria ad regestrum seniōris inscrībat recognitiōnem faciendo, qui liber dicat. Et si qui inventi fuĕrint libros non servāre curn honestāte, tamquam ab eis recipiantur et aliis, plus studiōsis et diligentĭbus conferantur.

IN CATILINAM ORATIO PRIMA

(Marcus Tullius Cicĕro)

I. 1. Quo usque tandem abutēre, Catilīna, patientia nostra? quam diu etiam furor iste tuus elūdet? quem ad finem sese effrenāta jactābit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palatii, nihil urbis vigiliae, nihil timor popŭli, nihil concursus bonōrum omnium,

193

nihil hic munitissĭmus habendi senātus locus. nihil horum ora vultusque movērunt? Patēre tua consilia non sentis? constrictam jam horum omnium scientia tenēri conjuratiōnem tuam non vides? Quid proxĭma, quid superiōre nocte egĕris, ubi fuĕris, quos convocavĕris, quid consilii cepĕris, quem nostrum ignorāre arbitrāris? O tempŏra! O mores! Senātus haec intellĕgit, consul videt, hic tamen vivit. Vivit? 2. Immo vero etiam in senātum venit, fit publĭci consilii partĭceps, notat et designat ocŭlis ad caedem

.unumquemque nostrum: nos autem, fortes viri, satis facĕre rei publĭcae vidēmur, si istīus furōrem ac tela vitēmus. Ad mortem te, Catilīna, duci jussu consŭlis jam pridem oportēbat, in te conferri pestem, quam tu in nos machināris. 3. An vero vir amplissĭmus P. Scipio, pontĭfex maxĭmus, Ti. Gracchum, mediocrĭter labefactantem statum rei publĭcae, privātus interfēcit: Catilīnam, orbem terrae caede atque incendiis vastāre cupientem, nos consŭles perferēmus? Nam illa nimis antīqua praetereo, quod C. Servilius Ahala Spurium Maelium, novis rebus studentem, manu sua occīdit. Fuit, fuit ista quondam in hac re publĭca virtus, ut viri fortes acriorĭbus suppliciis civem perniciōsum quam acerbissĭmum hostem coërcērent. Habēmus senātus consultum in te, Catilīna, vehemens et grave; non deest rei publĭcae consilium neque auctorĭtas hujus ordĭnis: nos, nos, dico aperte, consŭles desŭmus.

***

Britanniae pars interior ab iis incolitur, quos natos in insula ipsi memoria proditum dicunt; maritima pars ab iis, qui praedae ac belli inferendi causa ex Belgio transierunt — qui omnes fere iis nominibus civitatum appellantur, quibusorti ex civitatibus eo pervenerunt — etbello illato ibi remanserunt atque agros colere coeperunt. Нотщшп est infinita multitudo creberrimaque aedificia fere Gallicis consimilia, pecoris numerus ingens. Utuntur aut aere aut nummo aureo aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo. Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. Materia cuiusque generis, ut in Gallia est praeter fagum atque abietem. Leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant; haec tamen alunt animi voluptatisque causa. Loca sunt temperatiora quam in Gallia remissioribus frigoribus.

194

GAUDEAMUS IGITUR

Gaudeamus igitur, Juvenes dum sumus! (bis) Post jucundam juventutem, Post molestam senectutem Nos habebit humus! (bis)

Ubi sunt, qui ante nos In mundo fuere? Vadite ad superos, Transite ad inferos,

Ubi jam fuere! (vel: Quos si vis videre.) (bis)

Vita nostra brevis est,

Brevi finietur.

Venit mors velociter,

Rapit nos atrociter,

Nemini parcetur! (bis)

Vivat Academia!

Vivant professores!

Vivat membrum quodlibet!

Vivant membra quaelibet!

Semper sint in flore! (bis)

Vivant omnes virgines,

Graciles (vel: faciles), formosae!

Vivant et mulieres

Tenerae, amabiles,

Bonae, laboriosae! (bis)

Vivat et respublica

Et qui illam regit!

Vivat nostra civitas,

Maecenatum caritas,

195

Quae nos hic protegit! (bis)

Pereat tristitia,

Pereant Dolores (osores)! Pereat diabolus,

Quivis antiburschius Atque irrisores! (bis)

Латинские крылатые выражения

1.Ab ovo. – ―От яйца‖, т.е. с самого начала

2.Alma mater. – Мать-кормилица (традиционное образное название учебных заведений).

3.Alter ego. – Второй я, т.е. близкий друг (Пифагор).

4.Amicus certus in re incerta cernitur. – Верный друг познается в беде.

5.Amicus cognoscitur amore, more, ore, re. – Друг познается по любви, нраву, речам, делам.

6. Amicus Plato, sed magis amica veritas. – Платон мне друг,

но истина еще больший друг (истина дороже) (Аристотель).

7.Aquila nоn captat muscas. – Орел не ловит мух.

8.Artes molliunt mores. – Искусства смягчают нравы.

9.Audiatur et altera pars. – Следует выслушать и другую сторону.

10.Aurea mediocritas. – Золотая середина

11.Aurora musis amica. – ―Аврора музам подруга‖

12.Bis dat, qui cito dat. – Дорога ложка к обеду.

13. Citius, altius, fortius! – Быстрее, выше, сильнее!

14.Clavum clavo. – Клин клином.

15.Cogito, ergo sum. – Я мыслю, следовательно, я существую (Декарт).

16.Consuetudo est altera natura. – Привычка – вторая натура.

17.Contra spem spero. – Надеюсь вопреки надежде.

18.Curriculum vitae. – ―Путь жизни‖, жизнеописание.

19.De facto. – Фактически, на деле.

20.De gustibus nоn est disputandum. – О вкусах не спорят.

196

21. De mortuis aut bene, aut

nihil. – О мертвых или

хорошо, или ничего.

 

22.Dictum factum. – Сказано – сделано.

23.Dies diem docet. – День учит день.

24.Divide et impera. – Разделяй и властвуй.

25.Docendo discimus. – Обучая, мы учимся.

26.Dum spiro, spero. – Пока дышу, надеюсь.

27.Dura lex, sed lex. – Суров закон, но закон.

28.Epistula non erubescit. – Письмо не краснеет (Цицерон).

29.Еrrаrе humanum est. – Человеку свойственно ошибаться.

30.Est modus in rebus. – Есть мера в вещах, т.е. всему есть мера (Гораций).

31.Ex libris. – Из книг; экслибрис.

32.Faber est suae quisque fortunae. – Каждый сам кузнец своей судьбы (Аппий Клавдий).

33.Festina lente. – ―Спеши медленно‖, все делай не спеша.

34.Fortes fortuna adjuvat. – Смелым помогает судьба

(Теренций).

35.Gutta cavat lapidem. – Капля долбит камень.

36.Homo homini lupus est. – Человек человеку – волк

(Плавт).

37.Homo sapiens. – Человек разумный (название человека как зоологического вида).

38.Ignorantia non est argumentum. – Незнание – не довод

(Спиноза).

39.Ignosce saepe alteri, nunquam tibi. – Другим прощай часто, себе – никогда (Публий Сир).

40.Labor omnia vincit. – Труд все побеждает.

41.Lapsus linguae. – Обмолвка, оговорка.

42.Littera scripta manet. – Что написано пером – не вырубишь топором.

43.Margaritas ante porcos. – (Метать) бисер перед свиньями.

44.Mens sana in corpore sano. – В здоровом теле здоровый дух (Ювенал).

45.Manus manum lavat. – Рука руку моет.

197

46. Non progredi est regredi.

– He идти вперед – значит

идти назад.

 

47.Nosce te ipsum. – Познай самого себя (Фалес).

48.Nota bene (NB). – Обрати внимание.

49.Omnia mea mecum роrto. – Все моѐ ношу с собой.

50.Omnia vincit amor. – Любовь всѐ побеждает (Вергилий).

51.О tempora! О mores! – О времена! O нравы! (Цицерон).

52.Otium post negotium. – Отдых после занятия.

53.Pecunia non olet. – Деньги не пахнут.

54.Per aspera ad astra. – Через тернии к звездам.

55.Periculum in mora. – Опасность в промедлении.

56.Persona non grata. – Нежелательная личность.

57.Plenus venter non studet libenter. – Сытое брюхо к учению глухо.

58.Post factum. – После факта, т.е. с запозданием.

59.Post scriptum. – После написанного.

60.Pro et contra. – За и против.

61.Quidquid latet, apparebit. – Все тайное станет явным.

62.Quod licet Jovi, non licet bovi. – Что дозволено Юпитеру,

то не дозволено быку.

63.Repetitio est mater studiorum. – Повторение – мать учения.

64.Scientia potentia est. – Знание – сила (Ф.Бэкон).

65.Scio me nihil scire. –Я знаю, что ничего не знаю (Сократ).

66.Si vis pacem, para bellum. – Если хочешь мира, готовься к войне (Вегетий).

67.Sine ira et studio. – Без гнева и пристрастия (Тацит).

68.Suum cuique. – Каждому свое.

69.Tabula rasa. – ―Выскобленная доска‖

70.Tempora mutantur et nos mutamur in illis. – Времена меняются, и мы меняемся с ними.

71.Terra incognita. – Неизвестная земля.

72.Usus magister est optimus. – Практика – лучший учитель

(Цицерон).

73.Veni, vidi, vici. – Пришел, увидел, победил (Цезарь).

198

74. Verba volant, scripta

manent. – Слова улетают,

написанное остается.

 

75.Vita brevis, ars longa. – Жизнь коротка, искусство обширно.

76.Vivere est cogitare. – Жить – значит мыслить (Цицерон).

77.Volens-nolens. – Волей-неволей.

Латинско-русский словарь

A a

a, ab, abs (c abl.) от, из,

с

abdo, abdĭdi, abdĭtum,

ĕre 3

удалять; скрывать, прятать

 

absolvo, absolvi, absolūtum, ĕre 3

отделять, освобождать

absum,

afui,-,

abesse

отсутствовать; отстоять

absurdus,

a, um

резкий,

неприятный

 

abundo,

abundāvi,

abundātum,

āre 1 изобиловать

 

ac и, а также, и потом, однако accēdo, accessi, accessum, ĕre 3

подходить, приближаться accendo, accendi, accensum, ĕre 3

зажигать, воспламенять

accipio, accēpi, acceptum, ĕre 3

получать; воспринимать

accŏla, ae m живущий поблизости, житель окрестностей accūso, accusāvi, accusātum, āre 1

порицать, обвинять

acer, acris, acre острый, резкий acerbus, a, um cуровый,

жестокий; печальный

Achilles, is m

Ахилл

acies, ēi f

строй, войско,

сражение

 

199

acus, us f (m)

игла

 

acūtus, a,

um

острый,

остроумный

ad (c acc.) к, на, до, при, у adămo, adamāvi, adamātum, āre 1

горячо полюбить

addo, addĭdi, addĭtum, ĕre 3

прибавлять, придавать, усиливать adeo, adii, adĭtum, adīre

добавлять, прибавлять adhaeresco, adhaesi, -, ĕre 3

предлогом ad или c дат. пад.) приставать, следовать по пятам, предаваться, задерживаться

adhuc до сих пор, все еще; к тому времени

adĭmo, adēmi, ademptum, ĕre 3

отнимать, удалять, похищать adĭtus, us m приход; доступ, вход adjuramentum, i n мольба adjūtor,ōris m помощник adjŭvo, adiūvi, adiūtum, āre 1

(кому – асс., в чем – abl.) помогать, поддерживать, ободрять administro, administrāvi, administrātum, āre 1 (c acc.)

помогать, прислуживать

admirabĭlis, e

удивительный,

замечательный

 

admŏdum очень, весьма, около admoneo, admonui, admonĭtum,

ēre 2 напоминать, советовать admoveo, admōvi, admōtum, ēre 2

придвигать, приближать

adspicio, adspexi, adspectum, ĕre 3 смотреть, глядеть, взирать adsum, affui, - adesse

присутствовать, помогать adulescens, entis m, f молодой человек, юноша; девушка advenio, advēni, adventum, īre 4

приходить, приезжать, наступать, выпадать на долю

adventus, us m

прибытие,

нападение

 

 

I.

adversarius,

a,

um

противоположный, враждебный

II. adversarius, i m

противник,

соперник

I.

adversus,

a,

um

противоположный; враждебный

II. adversus против, напротив

III. adversus (с асс.)

 

против,

вопреки

 

 

advŏlo, advolāvi, advolātum, āre 1

прилетать, спешить

aedes, is f

комната; храм

aedificium, ii n строение, здание

aedifĭco, aedificāvi,

aedificātum,

āre 1

сооружать,

основывать,

создавать

 

 

Aedui, ōrum m

эдуи, народ

одного из галльских племен

aeger, aegra, aegrum

больной,

тяжелый, печальный

 

Aegeus, i m

 

 

aegre

тяжело, с трудом, едва

aegrōtus, a, um

больной

aegrōtus, i

m

больной

Aegyptus, i

f

Египет

аēneus,

a,

 

um

медный,

бронзовый

аenigma, ătis n

загадка

aequālis, e

ровный; равный,

одинаковый

 

 

aequĭtas, ātis

f

равенство;

благожелательность; спокойствие

aequus, a, um

ровный, плоский;

спокойный

 

 

 

аēr, āeris m

воздух

 

аera, ae f

эра

 

Aesculapius,

i

m

Эскулапий

(Асклепий) – бог врачевания

Aesōpus, i m

 

Эзоп, греческий

баснописец

 

 

 

аestas, ātis f

 

лето, теплое время

года

 

 

 

аestāte летом

 

 

aestĭmo, aestimāvi,

aestimātum,

āre 1 оценивать; полагать

aestuōsus, a um

горячий, жаркий,

знойный

 

 

 

aeternus, a,

 

um

вечный,

неувядаемый

аfflīgo, afflixi, afflictum, ĕre 3 (c acc.) ударять, бить, поражать,

причинять ущерб

 

 

Afrĭca, ae f

Африка

 

аger, agri m

 

поле, пашня

 

agger, ĕris m

насыпь, вал

 

agnosco, agnōvi, agnĭtum,

ĕre 3

признавать; соглашаться

 

аgnus, i m

ягненок

 

аgo, ēgi, actum,

ĕre 3

вести,

гнать, делать, действовать

 

аgricŏla, ae m

земледелец

 

agricultūra, ae f

земледелие

aio, ait, -, -

говорить, утверждать,

заверять

 

 

 

 

 

аla, ae f

крыло

 

 

albens,

albentis

белеющий,

белый; albente caelo на рассвете

аlbus, a, um

 

белый, седой,

серый

 

 

 

 

 

Alexander, dri m Александр

200

Соседние файлы в папке из электронной библиотеки