из электронной библиотеки / 929720919579268.pdf
.pdfepistula f – письмо, послание |
semper – всегда |
exerceo, exercēre 2 – упражнять |
sentio, sentīre 4 – чувствовать |
fabula f – басня |
struo, struere 3 – строить |
facio, facere 3 – делать |
taceo, tacēre 2 – молчать |
fodio, fodere 3 – копать, рыть |
tum – тогда, затем |
ibi – там |
ubi – где |
indigena, ae – местный житель |
ut – как |
ita – так |
valeo, valēre 2 – быть |
jacio, jacere 3 – бросать |
здоровым |
laboro, laborāre1– работать, |
venio, venīre 4 – приходить |
трудиться |
via, ae – дорога |
lego, legere 3 – собирать, читать |
vivo, vivere 3 – жить |
male – плохо |
|
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Проспрягайте письменно:
legĕre (IIIа), struĕre (IIIа), parĕre (IIIб), conspicĕre (IIIб).
2.Переведите письменно на русский язык:
1.Nautae insulam capiunt. 2. Agricŏlae terram colunt. 3. Agricŏlae, terram bene colĭte! 4. Quid ibi struunt? 5. Quid sentis? Nihil sentio.
6.Ita scribimus, ut sentīmus. 7. Ita scribit, ut sentit. 8. Nolite
71
clamāre, tacēre debētis. 9. Noli dormīre, laborā! 10. Audī, scribe, lege! 11. Vivĕre est cogitāre. 12. Exercēte memoriam! 13.
Festīnā lente! 14. Nota bene! 15. Cum tacent, clamant.
3. Переведите на русский язык следующий текст:
De incolis Romae
Prope Italiam insulae Sicilia et Sardinia sunt. Incolae Italiae agricolae sunt, incolae insulārum sunt nautae. Italiam incolae
Romae regunt. De incolis Romae poetae fabulas narrant. Incolae Romae non indigenae Italiae sunt, sed advenae ex Asia. Narri
Aenēas patriam Troiam relinquit et ab oris Asiae cum nautis in Italiam venit. Ibi Lavinia, filia regis Albae Longae, Aenēae nubit et advenis patriam praebet. Roma autem colonia Albae Longae est. Incolae Romae primo incolas Italiae et Siciliae insulae superant. Deinde incolas Galliae vincunt et etiam in Britanniam veniunt. Victoriae Romae gloriam parant.
Урок 5. II склонение.
Прилагательные I-II склонения. Притяжательные местоимения. Указательные местоимения ille, iste.
1.Второе склонение
Ко второму склонению относятся имена существительные с основой на -о. Существительные, оканчивающиеся в Nom. sing. на -ŭs и -er, относятся к мужскому роду: popŭlus, lupus,
72
discipŭlus, amīcus, hortus, magister, libĕr.
Существительные, оканчивающиеся на -um, – к среднему: templum, verbum, exemplum, oppĭdum. Все существительные II
склонения, независимо от их рода, имеют в Gen. sing. окончание -ī.
Ко II скл. относится также существительное мужского рода vir, ī m мужчина, муж, человек.
Падежные окончания II склонения
Число → |
|
sg. |
|
|
|
pl. |
|
Род → |
m |
|
n |
|
m |
|
n |
Nom. |
-us |
-er |
-um |
|
-i |
|
-a |
Gen. |
|
-i |
|
|
|
-ōrum |
|
Dat. |
|
-o |
|
|
|
-is |
|
Acc. |
|
-um |
|
|
-os |
|
-a |
Abl. |
|
-o |
|
|
|
-is |
|
Voc. |
-e |
-er |
-um |
|
-i |
|
-a |
|
|
|
|
|
|||
|
NB! Правило среднего рода: |
|
|
||||
|
Nom. = Acc. = Voc. |
|
|
|
|||
|
Nom.pl., Acc.pl., Voc.pl. = a |
|
|
|
|
|
Образец склонения |
|
|
||
|
|
m |
m |
|
n |
|
Nom. |
amicus |
amici |
magister |
magistri |
verbum |
verba |
Gen. |
amici |
amicōrum |
magistri |
magistrōrum |
verbi |
verbōrum |
Dat. |
amico |
amicis |
magistro |
magistris |
verbo |
verbis |
Acc. |
amicum |
amicos |
magistrum |
magistros |
verbum |
verba |
Abl. |
amico |
amicis |
magistro |
magistris |
verbo |
verbis |
Voc. |
amice |
amici |
magister |
magistri |
verbum |
verba |
73
У п р а ж н е н и е 1. Выберете из перечня указанные падежные формы существительных:
Nom.sg.: templa, templis, templōrum, templo, templum ; Gen.sg.: theatrum, theatro, theatris, theatri, theatra; Acc.sg.: amicus, amice, amicis, amico, amicum;
Abl.sg.: muris, muros, murus, murum, muro, murōrum, muri; Voc.sg.: filii, filium, filiōrum, filiis, filios, filius, filie;
Gen.pl.: oculus, oculis, oculos, oculi, oculōrum, oculum, oculo; Acc.pl.: forōrum, fora, foris, foro, forum, fori;
Abl.pl.: liber, librōrum, libro, libris, libros, libri, librum.
Уп р а ж н е н и е 2. Определите формы (род, число, падеж) следующих существительных:
Monumenti, monumento, monumenta, monumentum; magistrum, magistris, magistro, magister; populōrum, popŭlis, popŭli, populĕ;
oppĭdum, oppĭda, oppidōrum, oppĭdis; viri, viro, viris, viros;
locōrum, locos, loci, loco.
Уп р а ж н е н и е 3 . Просклоняйте:
Murus, puer, theatrum, spectaculum, caminus, liber, arcus.
2.Прилагательные I-II склонения
Взависимости от своей морфологической принадлежности прилагательные в латинском языке делятся на 2 группы:
1) прилагательные I-II склонения;
2) прилагательные III склонения.
74
К I склонению относятся прилагательные женского рода (на -а), ко II склонению – прилагательные мужского (на -ŭs/- er) и среднего (на -um) рода.
Образец склонения прилагательных I-II склонения
|
|
m |
|
f |
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
Sing. |
Plur. |
Sing. |
Plur. |
Sing. |
Plur. |
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
magnŭs |
magni |
magna |
magnae |
magnum |
magna |
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
magnī |
magnōrum |
magnae |
magnārum |
magni |
magnōrum |
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
magnō |
magnis |
magnae |
magnis |
magno |
magnis |
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
magnum |
magnos |
magnam |
magnas |
magnum |
magna |
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
magnō |
magnis |
magna |
magnis |
magno |
magnis |
|
|
|
|
|
|
|
Voc. |
magnĕ |
magni |
magna |
magnae |
magnum |
magna |
|
|
|
|
|
|
|
NB! Прилагательное всегда согласовывается с существительным в роде, числе, падеже.
Например:
Magister bonus = хороший учитель Statua pulchra = красивая статуя
Templum antiquum = древний храм
У п р а ж н е н и е 4 . Переведите на русский язык следующие словосочетания:
spectaculum clarum, monumentum altum, aurum Romanum, aedificium magnificum, filia sana, auxilium primum, negotium publicum, magister bonus, liber magnus, statua negra.
У п р а ж н е н и е |
5 . |
Просклоняйте |
следующие |
словосочетания: |
|
|
|
75
arcus altus, murus firmus, statua |
pulchra, |
theatrum |
antiquum. |
|
|
3.Притяжательные местоимения
Притяжательные местоимения в латинском языке представляют собой по форме прилагательные I-II склонения,
т.е. прилагательные с окончаниями -ŭs (er), -a, -um: |
|
||
Singularis |
|
Pluralis |
|
meus, mea, meum |
– мой |
noster, nostra, nostrum |
– наш |
tuus, tua, tuum |
– твой |
vester, vestra, vestrum |
– ваш |
suus, sua, suum |
– свой |
suus, sua, suum |
– свой |
Образец склонения притяжательного местоимения
|
meus, мой |
|
|
Sing. |
Plur. |
Nom. |
populus meus |
populi mei |
Gen. |
populi mei |
populorum meorum |
Dat. |
populo meo |
populis meis |
Acc. |
populum meum |
populos meos |
Abl. |
populo meo |
populis meis |
Voc. |
popule meus |
populi mei |
На русский язык все притяжательные местоимения могут переводиться местоимением свой.
Например:
Nostram patriam amāmus = Мы любим свою родину.
У п р а ж н е н и е 6 . Переведите на русский язык следующие словосочетания:
1 . Amicus meus. 2. Negotium tuum. 3. Donum noster. 4. Patria vestra. 5. Templum nostrum. 6. Oppidum meum. 7. Vita tua. 8. Libri vestri. 9. Monumenta clara. 10. Statuae tuae.
76
У п р а ж н е н и е 7 . Просклоняйте следующие словосочетания:
amicus meus, gaudium tuum, gloria sua, locus noster, templum vestrum.
4.Указательные местоимения ille, iste
Указательные местоимения в латинском языке очень
развиты. Местоимение (iste, ista, istud) указывает на предмет, связанный со вторым лицом. Местоимение (ille, illa, illud) указывает на наиболее отдаленный предмет.
Данные указательные местоимения склоняются по I-II склонению.
Склонение указательного местоимения istĕ (этот)
casus |
|
singulāris |
|
|
plurālis |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
f |
|
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
istĕ |
|
istă |
|
istud |
istī |
istae |
istă |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
|
istīŭs |
|
istōrum |
istārum |
istōrum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
|
|
istī |
|
|
istīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
istum |
|
istam |
|
istud |
istōs |
istās |
istă |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
istō |
|
istā |
|
istō |
|
istīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Склонение указательного местоимения illĕ (тот)
casus |
|
singulāris |
|
|
plurālis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
illĕ |
illă |
illud |
illī |
illae |
illă |
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
illīŭs |
|
illōrum |
illārum |
illōrum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
77 |
|
|
|
Dat. |
|
|
|
illī |
|
|
|
illīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
illum |
|
illam |
illud |
illōs |
|
illās |
illă |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
illō |
|
|
illā |
illō |
|
|
illīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У п р а ж н е н и е |
8 . |
Определите |
падежные |
формы |
|||||
словосочетаний: |
|
|
|
|
|
|
|
||
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
illa statua magnifica illius statuae magnificae illae statuae magnificae illam statuam magnificam
iste liber antiquus istum librum antiquum isti libri antiqui
istorum librorum antiquorum
3
4
istud ornamentum pulchrum istius ornamenti pulchri istis ornamentis pulchris ista ornamenta pulchra
ille murus firmus illo muro firmo illos muros firmos
illorum murorum firmorum
У п р а ж н е н и е 9 . Переведите словосочетания с местоимениями:
(а) illa fabula antiqua ; illae filiae bonae ; illarum statuarum mirarum ; illius vitae longae ; illam patriam claram ;
(b)iste arcus pulcher ; istius pueri boni; istorum murorum nigrorum; istos locos multos;
(c)istud oppidum pulchrum; illa monumenta magnifica; illius negotii publici; istis decoramentis antiquis.
Те к с т ы
1. Romani oppida et vias struiunt. 2. Discipuli libros poetārum Romanōrum legunt. 3. Puer epistulam amīco scribit. 4.
78
Viri saepe patriam defendunt. 5. In oppida multa monumenta, templa et theatra sunt. 6. Videmus spectaculum in theatro. 7. Tuus filius in schola venit. 8. Meus amicus fabulam Romanam narrat. 9. Iste vir arcum magnum et pulchrum struit. 10. Noster populus multus et mirus est. 11. Ista discipula fabulam narrat, autem illa discipula librum legit. 12. Iste vir clarus illam statuam magnificam conficit. 13. Nostri pueri in isto horto ludunt. 14. In foro nostri oppidi monumentum viri clari est. 15. Per aspera ad astra. 16.
Otium post negotium. 17. Ignorantia non est argumentum. 18.
Сurricŭlum vitae.
Donum
Aurum et argentum et ferrum sunt metalla. Metalla in terram invenīmus. Metalla sunt donum terrae. In Asiā est auri copia, in Eurōpā argenti et ferri. Auro et argento multa templa ornant. Aurum est causa invidiae, saepe bellōrum causa est.
СЛОВАРЬ-МИНИМУМ
aedificium, ii n – здание amīcus, i m – друг antiquus, a um – античный arcus, i m – арка argentum, i n – серебро
argumentum, i n – доказательство astrum, i n – звезда
aurum, i n – золото auxilium, i, n – помощь bellum, i n – война bibo, ere 3 – пить
bonus, a, um – хороший, добрый caminus, i m – дорога
clarus, a, um – знаменитый consilium, ii n – совет, решение contendo, ere 3 – состязаться
79
magnus, a, um – большой malus, a, um – плохой mercaturam facere – торговать metallum, i n – металл
mirus, a, um – удивительный, необыкновенный
monumentum, i n – памятник multus, a, um –
многочисленный murus, i m – стена negotium, i n – дело
nigĕr, nigra, nigrum – черный nonnullus, а, um – некоторый otium, i n – отдых
oculus, i m – глаз ornamentum, i n –
copia, ae f – изобилие curro, ere 3 – бежать, ехать
decoramentum, i n – украшение donum, i n – дар
ferrum, i n – железо filius, i m – сын
firmus, a, um - твердый, прочный forum, i n – площадь fundamentum, i n – основа exemplum, i, n – пример gaudium, ii n – радость
gloria, ае – слава hortus, i m – сад latus, a, um – широкий liber, libri m – книга locus, i m – место
longus, a, um – длинный ludo, ere 2 – играть magnificus, а, um –
великолепный magister, tri m – учитель
украшение
praebeo, ere 3 – предоставлять primus, a, um – первый publĭcus, a, um –
общественный
puer, puĕri m – мальчик popŭlus, i m – народ pulchĕr, pulchra, pulchrum -
красивый
Romanus, a, um – римский sanus, a, um – здоровый sententia, ае – мысль, мнение simul – вместе, одновременно spectaculum, i n –
представление sto, are 1 – стоять templum, i n – храм theatrum, i n – театр verbum, i n – слово vinum, i n – вино
vir, viri m – мужчина,
человек
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Определите падежные формы словосочетаний:
1 |
2 |
80