из электронной библиотеки / 929720919579268.pdf
.pdfGradus positīvus |
Gradus comparatīvus |
Gradus suparlatīvus |
|
|
|
bonus, a, um |
melior, elius |
optimus, a, um |
malus, a, um |
pejor, pejus |
pessimus, a, um |
magnus, a, um |
major, majus |
maximus, um |
parvus, a, um |
minor, minus |
minimus, a, um |
multi, ae, a |
plures, plurimi |
plurimi |
|
|
|
Уп р а ж н е н и е 3 . Переведите на русский язык:
1.Domus bona. 2. Domus melior. 4. Domus optima. 3. Domus pessima. 4. Amphora magna. 5. Amphora major. 6. Amphora maxima. 7. Urna parva. 8. Urna minor. 9. Urna minima. 10. Vas bonum. 11. Vas pejus. 12. Vasa pessima. 6. Vasa multa. 7. Vasa plurimi.
NB!
Описательные формы степеней сравнения
У прилагательных I-II склонения, имеющих в положительной степени окончания -ius, -eus, -uus, формы степеней сравнения образуются с помощью наречий magis и maxime:
locus magis idoneus – более удобное место locus maxime idoneus – самое удобное место ripa magis ardua – более крутой берег
ripa magis ardua – самый крутой берег
Gradus positīvus |
Gradus comparatīvus |
Gradus suparlatīvus |
|
|
|
idoneus, a, um |
magis idoneus, a, um |
maxime idoneus, a, um |
удобный |
|
|
arduus, a, um |
magis arduus, a, um |
maxime arduus, a, um |
крутой |
|
|
dubius, a, um |
magis dubius, a, um |
maxime dubius, a, um |
сомнительный |
|
|
ambiguus, a, um |
magis ambiguus, a, um |
maxime ambiguus, a, um |
двойственный |
|
|
|
|
|
|
161 |
|
necessarius, a, um |
magis necessarius, a, |
maxime necessarius, a, |
необходимый |
um |
um |
|
|
|
Уп р а ж н е н и е 3 . Переведите на русский язык:
1.Domus idonea. 2. Domus magis idonea. 3. Domus maxime idonea. 4. Gloria dubia. 5. Sententia dubia. 6. Sententiae maxime dubiae. 7. Verba ambigua. 8. Dicta magis ambigua. 9. Oracula maxime ambigua. 10. Res mihi necessaria. 11. Opus tibi magis necessarium. 12. Opera nobis maxime necessaria.
2.Синтаксис падежей при степенях сравнения
В латинском языке при сравнительной степени возможны две конструкции:
а) с союзом quem (чем):
Argentum vilius est quam aurum.
Серебро дешевле, чем золото.
б) бессоюзная конструкция с Ablativus comparationis:
Argentum vilius est aurо.
Серебро дешевле золота.
NB! При превосходной степени обычно употребляется Genetivus partitivus (родительный разделительный):
Optimus amicōrum meōrum.
Лучший из моих друзей.
Sculptōrum omnium notissĭmus.
Самый известный из скульпторов.
Уп р а ж н е н и е 4 . Переведите на русский язык:
1.Nihil est veritātis luce dulcius. 2. Nihil turpi turpius. 3.
Nihil est melius homini, quam sapientia. 4. Latium est minor, quam Etruria. 5. Etruria major est Latio. 6. Saepe nihil est homini inimicius, quam sibi ipse. 7. Omnium gentium, quae Galliam incolebant, fortissimi erant Belgae.
У п р а ж н е н и е 5 . |
Преобразуйте предложения по |
образцу. |
|
|
162 |
Ferrum vilius est quam argentum. > Ferrum vilius est argento. Aurum carius est quam argentum. > ?
Aqua levior est quam ferrum. > ? Ferrum gravior est quam aqua. > ? Terra major est quam luna. > ? Terra minor est quam sol. > ?
Istud flumen velocior est quam illud. > ?
3. Наречие (Adverbium)
В латинском языке имеется две категории наречий:
1) Самостоятельные наречия: |
|
|
bene – хорошо |
ibi – там |
olim – когда-то |
male – плохо |
ubi – где |
fere – почти |
semper –всегда |
saepe – часто |
|
2) Наречия, образованные от прилагательных
а) |
с помощью |
суффикса е (о) от прилагательных I-II |
|
склонения: |
|
|
|
|
malus = плохой → |
male = плохо |
|
|
tener = нежный → |
tene = нежно |
|
|
citus = быстрый → |
cito = быстро |
|
|
rarus, a, um = редкий → |
raro = редко |
|
б) |
с помощью |
суффикса -iter- от прилагательных III |
|
склонения: |
|
|
|
|
acer острый |
acriter = остро |
|
|
felix счастливый |
feliciter = счастливо |
в) с помощью суффикса еr от прилагательных III
склонения с основой на nt:
sapiens (основа sapient) → sapienter = мудро.
163
NB!
В функции наречия употребляется форма Acc. или
Abl. ряда существительных и прилагательных ср.р.:
partim = отчасти |
facile = легко |
multum = много |
casu = случайно |
primum = сперва, сначала, |
merito = заслуженно |
впервые, во-первых |
multo = намного |
NB!
Образование степеней сравнения наречий
Gradus positīvus |
Gradus comparatīvus |
Gradus suparlatīvus |
|
|
|
|
основа + ius |
issim |
|
основа + rim + e |
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
cito |
citius |
citissime |
sapienter |
sapientius |
sapientissime |
feliciter |
felicius |
felicissime |
forte |
forties |
fortissimo |
pulchre |
pulchrius |
pulcherrime |
|
|
|
Уп р а ж н е н и е 6 . Определите, к какой части речи (к прилагательным или наречиям) относятся подчеркнутые слова. Переведите предложения на русский язык:
1.Breve est tempus vitae. 2. Homo ille vitam suam breviter nobis narravit. 3. Non vivere bonum est, sed bene vivere. 4. Dulce est pro patriā mori. 5. Carmen id dulcius omnium mihi est. 6. Facile fabulam istam scripsi. 7. Negotium istius facile est.
Уп р а ж н е н и е 7 . Переведите на русский язык:
1.Litterārum radices amarae sunt, fructus – jucundiōres. 2. Veterrima vina non semper sunt suavissima. 3. Litterārum studium utilissimum est. 4. Dies magis idonei sunt ad laborem, quam noctes.
164
5. Res maxime necessariae non sunt rarae. 6. Vita rustica et honestissĭma et suavissĭma existimātur. 7. Homĭnes amplius ocŭlis quam aurĭbus credunt. 8. Nullus est locus domestica sede jucundior.
(Cicero). 9. Romāni un theātro clamābant : « Pulchre, recte, bene ! » 10. Optimum et pessimum in homine est lingua. 11.
Raro senex mutat sententiam. 12. Honōres mutant mores, sed raro un meliōres. 13. Hodie mihi, cras tibi. 14. Hodie Caesar, cras nihil. 15. Imperāre sibi maximum imperium. 16. Plenus venter non studet libenter. 17. Domus propria, domus optima.
СЛОВАРЬ-МИНИМУМ
admodum – очень, весьма aedificium, i n – здание amarus, a, um – горький ambiguus, a, um – загадочный,
двусмысленный amplus, a, um – полный
angustus, a, um – тесный, узкий arx, arcis m – крепость,
кремль
auris, is f – ухо, слух
celeber, bra, brum – известный collis, is m – холм
cras – завтра
dissimilis, e – различный dives, itis – богатый domesticus, a, um – домашний dubius, a, um – сомнительный dulcis, e – нежный
exeo, exire – выходить existimo, are 1 – считать florens, entis – цветущий hodie – сегодня
honestus, a, um – честный
medius, a, um – средний mos, moris m – нрав, обычай muto, are 1 – менять necessariгus, a, um – нужный nox, noctis f – ночь
ora, ae f – побережье plenus, a, um – полный parvus, a, um – маленький
proprius, a, um – собственный radix , icis f – корень
rarus, a, um – редкий rectus, a, um – верный res, rei f – вещь
rusticus, a, um – деревенский saepe – часто
sapientia, ae f – мудрость sedes, is f – место жительства senex, senis m – старик sententia, ae f – изречение septemgemina Roma –
семихóлмный Рим similis, e – похожий suāvis, e – приятный
165
honor, oris m – честь, почесть humilis, e – низкий, незнатный idoneus, a, um – удобный imperium, i n – власть inimīcus, a, um – враждебный jucundus, a, u – приятный juxta (+Acc) – возле, рядом latus, a, um – широкий
libenter – охотно longus, a, um – длинный
tamen – однако, же templum, i n – храм turpe, is n – стыд, позор
turpis, e – позорный, постыдный utilis, e – полезный
velox, ōcis – быстрый venter, tris m – живот
vetus, veteris – древний, старый vinum, i n – вино
NB! Ob eam rem – поэтому.
Quā re = quare – почему, поэтому.
Res secundae – счастье.
Res adversae – несчастье.
Res gestae – подвиги.
Scriptor rerum – историк.
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Выберете из перечня указанные формы степеней сравнения прилагательных:
Gradus positivus: honestior ; honestissimus ; honestus ; honestiius, honesta ; honestissimum ; honestum ; honestissima ;
Gradus comparativus: rarus ; rarissimus ; rarior ; rara ; rarum ; rarissimum ; rarius ; rarissima ;
Gradus superlativus: humilis; humilior; humillimus; humilius; humillima, humile; humillimum.
2. Просклоняйте:
Statua pulchra; statua pulchrior; statua pulcherrima; domus felix; domus felicior; domus felicissima; aedificium altum; aedificium altius; aedificium altissimum.
166
3. Преобразуйте предложения по образцу. Переведите оба предложения на русский язык:
Cetus major est quam delphīnus. > Cetus major est delphīno. Sol major est quam terra. > ?
Aquila velocior est quam hirundo. > ? Amphora mea amplior est quam tua. > ? Locus iste magis idoneus est quam ille. > ? Porticus ille altior est quam iste. > ?
4. Переведите на русский язык:
De Romā antīquā
Omnium urbium Italiae clarissima et florentissima Roma est.
Roma veterrima urbs Italiae putātur; coloniae autem Graecōrum, in orā Italiae sitae, vetustiōres sunt. Primo oppidum Romanōrum colle Palatīno solo finiebātur, postea tamen urbs in vicinos colles exibat, ob eam rem Roma nomen septemgemina accepit.
Initio Roma admodum parva erat, vias habēbat angustissimas, domicilia humillima, aedificia autem publica ampliōra et ornatiōra erant. In Capitolio, arce Romana, Jovi Optimo et Maximo templum celeberrimum temporibus rei publicae aedificātum est. Monumenta notissima temporibus regum Campus Martii, Circus Maximus,
Aqua Appia, Via Appia, Cloaca Maxima existimāntur. Principum temporibus urbs dissimillima erat vetustiōri; vias latissimas, domos ornatissimas, fora amplissima habēbat. Augustus Romā mediā novam curiam, novas aedes, Theatrum Pompeii et multa alia monumenta aedificavit. Juxta tamen luxuriōsas domos Romanōrum divitum miserrimae tabernae pauperum habebantur.
Multis verbis laudabilis Roma ornata erat. Horatius, poēta clarissimus, in Carminis suis contendit nihil majus Urbe Roma vidēre posse. Roma atque caput mundi et urbs aeterna saepe appellatur.
167
Урок 17. Числительные.
1. Разряды числительных
Латинские числительные делятся на следующие разряды:
количественные (numeralia cardinalia); порядковые (numeralia ordinalia);
разделительные (numeralia distributīva);
числительные-наречия (numeralia adverbia).
Количественные и порядковые числительные
Римские |
Арабские |
Количественные |
Порядковые |
цифры |
цифры |
|
|
|
|
|
|
I |
1 |
unus, a,um |
primus, a, um |
II |
2 |
duo, ae, o |
secundus, alter |
III |
3 |
tres, tria |
tertius |
IV |
4 |
quattuor |
quartus |
V |
5 |
quinque |
quintus |
VI |
6 |
sex |
sextus |
VII |
7 |
septem |
septĭmus |
VIII |
8 |
octobre |
octāvus |
IX |
9 |
novem |
nonus |
|
|
|
|
|
|
168 |
|
X |
10 |
decem |
decĭmus |
XI |
11 |
undĕcim |
undecĭmus |
XII |
12 |
doudēcim |
duodecĭmus |
XIII |
13 |
tredeĕcim |
tertius decĭmus |
XIV |
14 |
quattuordĕcim |
quartus decĭmus |
XV |
15 |
quindĕcim |
quintus decĭmus |
XVI |
16 |
sedĕcim |
sextus decĭmus |
XVII |
17 |
septendĕcim |
septĭmus decĭmus |
XVIII |
18 |
duodeviginti |
duodevicesĭmus |
XIX |
19 |
undeviginti |
undevicesĭmus |
XX |
20 |
viginti |
vicesĭmus |
XXI |
21 |
viginti unus |
primus et vicesĭmus |
|
|
(unus et viginti) |
(vicesĭmus primus) |
XXII |
22 |
viginti duo |
alter et vicesĭmus |
|
|
(duo et viginti) |
(vicesĭmus alter) |
XXIX |
29 |
undetriginta |
undetricesĭmus |
XXX |
30 |
triginta |
tricesĭmus |
XL |
40 |
quadraginta |
quadragesĭmus |
L |
50 |
quinquaginta |
quinquagesĭmus |
LX |
60 |
sexaginta |
sexagesĭmus |
LXX |
70 |
septuaginta |
septuagesĭmus |
LXXX |
80 |
octoginta |
octogesĭmus |
XC |
90 |
nonaginta |
nonagesĭmus |
C |
100 |
centum |
centesĭmus |
CI |
101 |
centum (et) unus |
centesĭmus (et) primus |
CC |
200 |
ducenti, ae, a |
ducentesĭmus |
CCC |
300 |
tricenti, ae, a |
trecentesĭmus |
CD |
400 |
quadringenti, ae, a |
quadringentesĭmus |
D |
500 |
quingenti, ae, a |
quingentesĭmus |
DC |
600 |
siscenti, ae, a |
sescentesĭmus |
DCC |
700 |
septingenti, ae, a |
septingentesĭmus |
DCCC |
800 |
octingenti, ae, a |
octingentesĭmus |
CM |
900 |
nongenti, ae, a |
nongentesĭmus |
M |
1000 |
mille |
millesĭmus |
MM |
2000 |
duo milia |
bis millesĭmus |
|
|
|
|
|
|
169 |
|
MMM |
3000 |
tria milia |
ter millesĭmus |
|
|
|
|
Разделительные числительные и числительные-наречия
Разделительные |
Числительные-наречия |
|
|
singuili, ae, a = по одному, по |
semel = однажды |
одной |
bis = дважды |
bini, ae, a = по два, по две |
ter = трижды |
terni (trini), ae, a = по три |
quater = четырежды |
quaterni, ae, a = по четыре |
quinquies = пятикратно |
quini, ae, a = по пяти |
decies = десятикратно |
deni, ae, a = по десяти |
centies = стократно, сто раз |
centeni, ae, a = по сто |
milies = тысячекратно |
singula milia = по одной тысяче |
|
|
|
У п р а ж н е н и е 1. Определите тип числительных:
Unus, primus, singuli, semel; secundus, bis, bini; tres, ter, tertius, terni; quinque, quini, quintus, quinquies ; octo, octavus; deni, decies, decem, decimus ; viginti, vicessimus ; centem, centies, centeni, centesimus; mille, milia, millesimus.
Уп р а ж н е н и е 2 . Переведите на русский язык:
a)unus fructus, duo consŭles, tria monumenta, quinque sensus, sex sciptōres, novem urbum, septem reges, triginta victoriae, sexaginta gradus, nonaginta et octo anni, ducenta aedificia, mille libri;
b)liber primus, quintus mensis, quartus annus, vicessimus miles, octāvus dux, duodecimus mensis, centesimus homo.
2. Склонение числительных
а) Склоняются количественные числительные от 1 до 3 и от 200 до 900, а также порядковые числительные:
unus, a, um – как местоименные прилагательные;
170